Leidse chemicus Bonnet over Nobelprijs scheikunde
Samen met onderzoekers Jean-Pierre Sauvage en Sir J. Fraser Stoddart heeft de Groningse hoogleraar Ben Feringa de Nobelprijs voor de Scheikunde gewonnen. ‘Te gek’, reageert de Leidse chemicus Sylvestre Bonnet, die bij Sauvage promoveerde.
Pionierswerk
Sylvestre Bonnet (Universitair hoofddocent Chemie in Leiden) is trots. Samen met Jean-Pierre Sauvage onderzocht hij mogelijkheden om moleculen te laten bewegen onder invloed van licht. Dit fundamentele pionierswerk vormde de basis voor het onderzoek dat hij nu doet, namelijk het activeren van moleculen om kanker te bestrijden. Ook het werk van Feringa en Stoddart kent hij goed. ‘Het zijn alle drie helden in hun vakgebied, heel goede wetenschappers die enorm belangrijk fundamenteel onderzoek deden en doen naar manieren om moleculen te ontwerpen en manipuleren. Ik hoopte al heel lang dat ze de prijs zouden krijgen. Vooral ook omdat de waarde van fundamenteel onderzoek minder zichtbaar is, mensen willen vaak weten “wat je ermee kunt doen”. Eerlijk gezegd was de moed me al een beetje in de schoenen gezakt, dus ik ben heel erg blij.’
Stuurbare moleculen
De drie wetenschappers kregen de prijs voor hun werk op het gebied van zogeheten moleculaire nanomachines. Ze creëerden moleculen die onder invloed van licht kunnen ronddraaien. Sauvage en Stoddart ontwierpen de zogeheten 'mechanically interlocked molecules' , Feringa bouwde een rotor en zette het op oppervlakken waardoor de moleculen in een bepaalde baan draaien. Door middel van licht wordt de rotor in beweging gezet. Met deze techniek wordt het in theorie mogelijk om stuurbare moleculen te bouwen, die als een soort piepkleine machines kunnen worden ingezet. Dit zou op den duur onder meer ertoe kunnen leiden dat medicijnen in de menselijke bloedstroom worden ingebracht, en met behulp van licht worden geactiveerd. ‘Wetenschappelijk gezien hoeft het niet lang te duren voordat dit klinisch wordt toegepast, ik schat niet langer dan 15 jaar. Maar er zijn ook andere, voornamelijk economische, factoren waardoor het misschien langer gaat duren.’
Nano-autootjes
Moleculen aanpassen heeft niet alleen toepassingen op medicijngebied. Bonnet: ‘Stoddart ontwierp bijvoorbeeld al een rotaxane molecuul dat twee toestanden kan aannemen; dit vormt de basis voor nieuwe manieren van data-opslag.’ Ook transport van medicijnen door moleculen is een mogelijkheid. Verre toekomstmuziek? Misschien. Er worden in elk geval nu al races gehouden door wetenschappers. Met nano-autootjes.