Neanderthaler at ook planten op de koude steppe
Neanderthalers in koude gebieden consumeerden vermoedelijk veel meer plantaardig voedsel dan tot nu toe is aangenomen. Dat ontdekte archeoloog Robert Power dankzij nieuw tandsteenonderzoek. Promotie op 1 november.
Mammoetsteppe
In de warmere mediterrane gebieden van Eurazië maakten planten een wezenlijk onderdeel uit van het menu van de neanderthalers. Maar dat gold niet voor de koudere gebieden zoals de mammoetsteppen, zo was lang de aanname van paleoantropologen. De mammoetsteppe, een bijna geheel boomloze steppetoendra, was tijdens de koude periodes van het Pleistoceen het dominante landschap van Midden-Europa tot Oost-Azië. In deze gebieden zouden de neanderthalers, die leefden tussen 180.000 en 30.000 jaar geleden, hoofdzakelijk vlees hebben gegeten van grote wilde dieren zoals mammoeten. Die eenzijdige voeding maakte deze mensensoort kwetsbaar en droeg mogelijk bij aan hun uitsterven, was de redenering.
Plantenconsumptie
De Leidse archeoloog Robert Power ontdekte dat neanderthalers wel degelijk ook in deze koude en droge omgeving geregeld planten geconsumeerd moeten hebben. ‘De mammoetsteppe is een omgeving die we nog niet goed begrijpen omdat die niet meer bestaat vanwege klimaatverandering. Deze oude graslanden waren waarschijnlijk bruikbaarder voor neanderthalers dan altijd is gedacht.'
Nieuwe onderzoeksmethoden
Door beperkte opsporingstechnieken van voedingsresten konden onderzoekers eerder moeilijk het dieet van de neanderthalers reconstrueren. Dankzij nieuwe opkomende microscopische onderzoekmethoden is tandsteen een goede bron geworden om sporen van voedsel te analyseren. Power onderzocht microbotanische deeltjes in het tandsteen van opgegraven neanderthalertanden. Deze waren afkomstig uit zes verschillende archeologische vindplaatsen, waaronder in Kroatië, Italië en Rusland. Op basis van 48 bestudeerde tanden concludeert hij dat deze mensensoort in al deze gebieden geregeld planten consumeerde.
Onderzoek op chimpansees
Power onderzocht ook de betrouwbaarheid van tandsteen als bron in de reconstructie van voeding. Dat deed hij onder andere door het tandsteen te bestuderen van een groep recent overleden chimpansees waarvan de voeding twintig jaar lang was bijgehouden. Hierdoor kon hij bevestigen dat tandsteen een betrouwbare afspiegeling is van een langdurig dieet.
Diverse klimaatzones en periodes
De archeoloog vergeleek ook data uit verschillende perioden en hieruit bleek dat planten, niet alleen ongeacht de klimaatzone maar ook ongeacht de tijdsperiode, consequent een belangrijk onderdeel van het dieet vormden.
Neanderthalers hebben eigen patroon
Power: ‘Een van de grote lessen van mijn onderzoek is de verrassing van het resultaat: we verwachten dat neanderthalers op latere jagers-verzamelaars lijken en op een zelfde manier hun voedsel verzamelen, maar dat doen ze niet. In het verleden werden neanderthalers gezien als primitieve holbewoners met zeer basaal gedrag; nu worden ze vaak als modern beschouwd. Maar we moeten neanderthalers niet geforceerd in één zo’n hokje stoppen. Ze hebben hun eigen unieke patroon.'
(beeld banner: Artist impession, Wikimedia Commons)