De legitimatie van politieke macht
Een eerlijke verdeling van goederen en diensten is de belangrijkste factor voor de rechtvaardiging van politieke macht. Dat concludeert Honorata Mazepus in haar proefschrift What makes authorities legitimate in the eyes of citizens? Zij promoveerde op 14 september.
De Poolse politicologe deed onderzoek onder meer dan 2000 studenten in vijf landen: Nederland, Frankrijk, Polen, Oekraïne en Rusland. De hoofdvraag was aan welke voorwaarden autoriteiten moeten voldoen om in de ogen van burgers legitiem te zijn en welke normen en waarden aan die legitimiteit ten grondslag liggen.
Eerlijke behandeling van de bevolking
De verschillen waren veel kleiner dan Mazepus had verwacht. Zowel in democratische landen als in niet-democratische landen hechten burgers belang aan een eerlijke behandeling van de hele bevolking. ‘Dat is de basis voor het vrijwillig overdragen van macht aan politici.’ Voor de legitimatie van politieke macht is echter niet alleen belangrijk hoe je regeert, maar ook hoe je zover kwam. ‘Je moet eerlijk zijn gekozen, en ook eerlijk zijn als je de macht hebt.’
Welvaart niet belangrijkst
Mensen – ook politicologen – denken vaak dat politici zich moeten richten op welvaart, stabiliteit en orde om succesvol te zijn. Maar in alle vijf landen vinden de deelnemers aan het onderzoek aspecten als eerlijke verkiezingen, onpartijdigheid, transparantie en integriteit belangrijker.
Transparantie belangrijk voor Nederlanders
Er zijn wel accentverschillen. In meer autoritaire landen als Rusland en Oekraïne worden ‘integriteit’ en ’niet corrupt’ vaker genoemd als belangrijke kenmerken voor legitieme autoriteiten. Nederlandse studenten noemen erg vaak het begrip ‘transparantie’. ‘Dat kan zijn omdat ze openheid op sommige gebieden missen, dat ze vinden dat er te veel achter gesloten deuren gebeurt. Een reden kan ook zijn dat ze transparantie een cruciale waarde vinden’, aldus de promovenda.
Normen en waarden
Er is een verschil tussen het legitimeren van macht en het steunen van de politieke orde. ‘Die steun kun je om heel andere redenen geven. Uit angst bijvoorbeeld, of omdat je er persoonlijk voordeel bij hebt, of omdat de kosten voor een verandering te hoog zijn. Legitimatie van macht gaat over normen en waarden die mensen hebben. Die stijgen uit boven het persoonlijke belang en lijken behoorlijk universeel te zijn.’ Legitimatie kan bijdragen aan de stabiliteit van politieke regimes, is haar stelling. ‘Het ontdekken van fundamentele voorwaarden van burgers om macht over te dragen aan anderen is cruciaal om politieke ontwikkelingen te kunnen begrijpen.’
Oost-Europeanen en de EU
Honorata Mazepus werkte vanaf september 2011 aan haar onderzoek bij het Instituut voor Geschiedenis en het Instituut voor Politieke Wetenschappen van de Universiteit Leiden. Ze was daarnaast docent. Na haar promotie begint ze als postdoctoraal onderzoeker bij de FGGA (Faculteit Governance and Global Affairs) op de Campus Den Haag. Haar nieuwe onderzoek richt zich op de vraag hoe mensen in Oost-Europese landen aankijken tegen de Europese Unie, die ook het project subsidieert.