George Maduro: alumnus gered van vergetelheid
George Maduro, Leids alumnus, was de naamgever van Madurodam. Deze oorlogs- en verzetsheld stierf op 28-jarige leeftijd in concentratiekamp Dachau. ‘Veel van wat bekend is over hem, klopt niet’, zegt biograaf Kathleen Brandt-Carey.
Rijk gezin
George John Lionel Maduro werd in 1916 geboren op Curaçao, uit het rijke sefardisch-joodse echtpaar Joshua en Rebecca Levy Maduro - volle neef en nicht. Vader Maduro werkte op het eiland bij het florerende en nog steeds bestaande familiebedrijf S.E.L. Maduro & Sons – actief in de scheepvaart. Hij was ook zeer succesvol op de beurs. George was een van de twee kinderen Maduro; hij had ook nog een zusje. Als kind werd George naar Den Haag gestuurd om onderwijs te volgen: de laatste twee klassen van de lagere school en vervolgens het Nederlands Lyceum in Den Haag. Daar zaten veel latere Leidenaren en Engelandvaarders op, onder wie Erik Hazelhoff Roelfzema, Soldaat van Oranje. In 1934 ging Maduro in Leiden Rechten studeren.
Tegenslag in zijn studie
Maduro haalde wel zijn kandidaats, vergelijkbaar met de huidige bachelorfase, maar het lukte niet zijn studie af te maken. Tot verdriet van zijn ouders én hemzelf. Het leek of er een vloek op zijn afstuderen rustte: eerst werd hij opgeroepen voor militaire dienst en vervolgens ziek. Toen werd zijn professor Burgerlijk recht, Meijers, ontslagen, gevolgd door de maatregel dat Joodse studenten geen onderwijs meer mochten volgen. Tenslotte ging de universiteit helemaal dicht. Maduro had nog maar een half jaartje te gaan maar het zou er niet meer van komen.
Militaire Willems-Orde
Toen in mei 1940 de oorlog uitbrak, werd Maduro in Den Haag gelegerd als reserveofficier. Onder zijn leiding vond de (tijdelijke) herovering op de Duitsers plaats van Villa Dorreplaal in Leidschendam, een strategische locatie voor de inname van Den Haag. In 1946 zou hij daar postuum de Militaire Willems-Orde voor krijgen. Na de capitulatie werd Maduro gevangen gezet maar na tien dagen kwam hij weer vrij. Hij werd lid van een illegale organisatie van officieren die gelieerd was aan de Ordedienst. De organisatie ondernam steeds vaker sabotageacties en onderhield contact met Engeland.
Verraden en opgepakt
Al in februarei 1941 dook Maduro onder waarbij hij vaak, nogal gewaagd, zonder Jodenster op straat liep. In mei 1941 werd hij opgepakt omdat hij iets zou weten van een schietpartij waarbij twee huzaren die onder zijn commando hadden gestaan, betrokken zouden zijn. Althans, dat was het argument. In werkelijkheid wilde men hem geld afpersen. Hij werd vastgezet in het zogenoemde Oranjehotel, de bekende gevangenis in Scheveningen. Na 7,5 maand werd hij vrijgelaten. In 1943 besloten Maduro en zijn beste vriend om als Engelandvaarder vanuit Spanje de zee over te steken. Maar ze werden verraden en opgepakt in België. De gevangenis in het Duitse Saarbrugge (nu Saarbrücken) wachtte. Daar zat Maduro veertien maanden vast. Vervolgens werd hij naar Dachau gestuurd. Hij stierf er op 8 februari 1945, enkele maanden voor de bevrijding van het kamp door de Amerikanen.
Miniatuurnederland
De ouders en zus van Maduro kregen gedurende de oorlog maar mondjesmaat informatie over hun zoon en broer. Ze vernamen pas in juni 1945 dat hij was overleden. Om hem te herdenken schonken ze het startkapitaal en hun familienaam aan het te bouwen miniatuur-Nederland Madurodam.
Biografie
De Amerikaanse Kathleen Brandt-Carey schreef de biografie Ridder zonder vrees of blaam over Maduro. Die komt uit op 15 juli.
Hoe kwam u George Maduro op het spoor?
‘Door mijn huwelijk met een Nederlander woon ik al sinds 1980 hier. In 2014 vroeg een aangetrouwde Amerikaanse tante, een volle nicht van George Maduro, me om in Madurodam een paar boekjes over Maduro te gaan kopen. Zij heeft George zelf niet gekend, wel zijn zus en ouders. De bedoelde boekjes bleken niet meer voorradig en ik besloot dan maar het een en ander van internet te halen. De webteksten die ik vond spraken elkaar echter op een aantal punten tegen. Ik ben navraag gaan doen en primaire bronnen gaan raadplegen om te controleren wat nou waar was en wat niet. Dat resulteerde al snel in het besluit om Maduro’s biografie te schrijven.’
Vond u veel zaken die niet klopten of tegenstrijdig waren?
het leven van Maduro in een stripver-
haal bedoeld voor scholieren.
‘Ja. Zo is Maduro helemaal niet twee keer ontsnapt, zoals bijvoorbeeld op Wikipedia staat. Hij is twee keer vrijgelaten! En dat hij parachutisten zou hebben geholpen om via Spanje te ontsnappen is ook absoluut niet waar. De Ordedienst hield zich helemaal niet met parachutisten bezig. En er circuleerden een foutieve sterfdatum: 9 februari. Terwijl het volgens de administratie van Dachau 8 februari moet zijn. Ik heb uitgebreid onderzoek gedaan in archieven in Nederland en Duitsland. Ik ben naar Curaçao geweest, en naar de Verenigde Staten waar ik het familie-archief van de Maduro’s mocht raadplegen dat veel brieven bevat. Zo heb ik de juiste feiten boven water gekregen. Het zou een mooi project voor een student communicatie zijn om eens uit te zoeken hoe zoveel onzin over Maduro op internet terecht kon komen.
Hebt u nog met mensen kunnen spreken die Maduro hebben gekend?
‘Ja, met vijf of zes. Met een mevrouw die het jongste zusje was in een gezin waar Maduro was ondergeoken. En met een jongedame van 101, een schoolgenootje van Maduro, die later ook in het verzet belandde. Ze werkte op een modeschool en liet hem daar onderduiken.‘
Maduro was in zijn tijd een BN’er, zegt u…
‘Hij was in zijn studententijd lid van Minerva. Op een dag stalen Minervanen, onder leiding van Maduro, als trofee een boegbeeld van een marineschip, de zogenoemde Loden Verrader die volgens Maduro aan zijn toebehoorde. Dat stond in alle kranten. Er kwam opnieuw veel publiciteit toen Maduro de Dorrepaal heroverde.’
Wat voor man was Maduro, naast moedig?
‘Hij was voorzichtig, niet roekeloos. Daarbij was hij een lieve man, zachtaardig, vriendelijk en charmant. Hij was ook erg knap dus erg populair bij de dames. De dame van 101 zei dat hij in het echt nog knapper was dan op foto’s.’
U hebt de biografie in twee jaar geschreven, dat is snel…
‘Ik had graag een jaar langer gehad, maar het honderdste geboortejaar van George Maduro is een mooie gelegenheid om het boek te presenteren. Madurodam is er erg blij mee. De drie neven zijn voor de gelegenheid over uit de VS, heel mooi is dat. Het is overigens ook zo dat je telkens weer nieuwe informatie krijgt; een biografie is eigenlijk nooit af.’
(CH)
Ridder zonder vrees of blaam; het leven van George Maduro 1916-1945
Kathleen Brandt-Carey
Uitgeverij Spectrum
424 pagina’s
€ 24,99
Ook verkrijgbaar in het Engels onder de titel:
Knight Without Fear and Beyond Reproach
De vertaling van de Engelse in de Nederlandse versie is van de hand van Constanteyn Roelofs, Leids alumnus geschiedenis.