Archeologieschool in het Israëlische veld
Heel veel mozaïeksteentjes en potscherven graven ze er op, en intussen onthult een Byzantijnse synagoge laag voor laag zijn geschiedenis. De opgravingen in Horvat Kur zijn een veldschool voor een jonge generatie onderzoekers.
Een berg aan het Meer van Tiberias, in het noorden van het huidige Israël. Daar liggen de resten van Horvat Kur, een Byzantijns dorp uit de 4e tot de 7e eeuw. Een Duitse ingenieur had de plek in de 19e eeuw al beschreven, maar het duurde tot 2007 tot de Leidse hoogleraar Jürgen Zangenberg er systematische opgravingen begon.
Praktische plek
Behalve dat de plek archeologisch interessant is, is hij ook gekozen om praktische redenen, vertelt Josine Heijnen, masterstudent Religious Studies en dit jaar camp manager bij de opgraving. ‘De plek moest bereikbaar zijn met gewone auto’s. Er moesten studenten kunnen slapen. Het was namelijk altijd de bedoeling om de opgraving ook een field school te laten zijn: een plek waar jonge mensen kunnen leren.’
Enthousiaste studenten
Sinds 2007 voeren Nederlandse, Zwitserse en Finse onderzoekers en studenten er bijna elke zomer een opgraving uit. Ook universiteiten uit Estland, Roemenië en de Verenigde Staten zijn inmiddels aangesloten. Studenten betalen zelf hun reis- en verblijfskosten, sommigen kunnen hun ervaring in Horvat Kur gebruiken voor studiepunten. Het enthousiasme voor deelname is groot, signaleert Heijnen. ‘Heel veel studenten komen nog een keer terug, soms zelfs nog vaker.’
Zelf is ze ook voor de tweede keer ter plekke: als bachelorstudent nam ze eerder deel aan de opgravingen. ‘Ik had colleges over het hellenistisch jodendom en het vroege christendom. Ik was heel nieuwsgierig hoe we weten wat we weten over die onderwerpen, behalve natuurlijk uit teksten. Wat kun je nog terugzien van een cultuur?’ De opgravingen gaan namelijk niet alleen om gebouwen en kunstvoorwerpen, er is ook aandacht voor bijvoorbeeld eetcultuur. ‘We zoeken naar resten van planten, zaden, en naar botten. Als je dan ergens helemaal geen varkensbotten vindt, kun je concluderen: hier aten mensen waarschijnlijk geen varkensvlees.’
Leren tijdens het opgraven
Ervaring met opgravingen had ze niet, vertelt Heijnen, en kennis van archeologie nauwelijks. ‘Maar dat geldt voor veel studenten hier, we hebben een heel diverse mix van archeologen, architecten, mensen die geschiedenis studeren. Maar ook veel onderzoekers met veel ervaring; er loopt altijd wel iemand in de buurt die je wat wil leren.’
Werkdag begint om 5 uur
Momenteel zijn zo’n 40 mensen aan het werk op de opgravingsplaats, onder wie ongeveer 25 studenten. Een typische werkdag begint om 5 uur ‘s ochtends. ‘Voor sommigen best wel even lastig, als je de vorige avond nog een biertje hebt gedronken aan het meer, want dat doen we ook.’ Dan zijn er koffie en cake, en later brengt camp manager Heijnen ontbijt naar boven. De studenten zijn voornamelijk bezig met graven, maar op de site zijn ook twee mensen voortdurend vondsten aan het inmeten, er is iemand die achter een bureautje alles registreert en een architect tekent de structuren.
Pottery washing
Rond 12 uur wordt het te heet op de berg en is het tijd voor lunch en siësta. Heijnen: ‘Dan heb je er eigenlijk al een hele werkdag op zitten, maar ’s middags doen de meeste studenten mee aan het pottery washing: kleine scherven en mozaïeksteentjes wassen.’ Ook geven analisten ‘s middags uitleg over vondsten van de vorige dag. ‘Zo pik je heel snel dingen op, de dingen die je leert zijn direct nuttig in het veld.’
De opgraving van deze zomer zal drie weken duren, dan zal het werk aan de synagoge voltooid zijn. Ook volgend jaar zijn studenten weer welkom aan het meer van Tiberias: in het dorp rondom de synagoge is nog veel opgravingswerk te verrichten.
Op de foto de Leidse deelnemers aan de opgraving. Van links naar rechts: Jonas Rouhof, Annelize Rheeder, Matthieu Cornelissen, Najade Bijl, Renske Janssen, professor Jürgen Zangenberg, Sander Huls, Anne van Kalmthout, Tom de Bruin, Lucas van Oppen en Josine Heijnen.
Het Kinneret Regional Project
De opgravingen in Horvat Kur maken deel uit van het Kinneret Regional Project, een samenwerking van de universiteiten van Bern, Helsinki en Leiden, het Amerikaanse Wofford College en het Finnish Institute of the Middle East. Behalve de opgraving in Horvat Kur beslaat het ook een opgraving in het naburige Tel Kinrot.