Paneldiscussie over uniek onderzoek naar leefsituatie Syriëgangers
Onderzoekers van de Universiteit Leiden hebben voor het eerst wetenschappelijk onderzocht hoe de leefsituatie is van Nederlandse ‘uitreizigers’ naar Syrië. Hun rapport staat centraal in een paneldiscussie op dinsdag 24 mei.
Migreren of vechten?
Kun je in Syrië een betrekkelijk normaal leven leiden, of ben je altijd gedwongen deel te nemen aan de strijd van IS of Jabhat al-Nusra? Dat is een van de belangrijkste vragen waarop het rapport ingaat. Voor juridische vervolging maakt het namelijk nogal een verschil of iemand slechts met migratieplannen op reis gaat, of met het doel te vechten.
Uniek verzoek
Het rapport zal een belangrijke rol spelen in de Nederlandse rechtspraak rond Syriëgangers. Het is geschreven op verzoek van de Rechtbank Rotterdam. Zo’n verzoek is uniek in Europa; niet eerder is het dagelijks leven van (in dit geval) Nederlandse moslims in Syrië wetenschappelijk onderzocht. De behoefte was echter dringend, want er staan vele jihad-rechtszaken op stapel waarin rechters, advocaten en officieren van justitie moeten bepalen of er sprake is van strafbare feiten.
Neutrale term
Polderjihadisten worden de Nederlandse Syriëgangers ook wel genoemd. Daan Weggemans, werkzaam bij het Leidse Institute of Security and Global Affairs en één van de schrijvers van het rapport, gebruikt liever de neutralere termen uitreizigers of Syriëgangers. ‘Als wetenschapper moet je alle schijn van vooringenomenheid vermijden’, licht Weggemans toe. ‘Bovendien keken we naar alle Nederlanders die zijn vetrokken naar Syrië om zich daar te vestigen. Onder hen zijn ook mensen die niet direct deelnemen aan de strijd, maar een andere functie vervullen.’
Reservisten
Uit het rapport blijkt dat IS alle mannen bij aankomst op dezelfde wijze screent, maar dat ze daarna niet allemaal aan de frontlinie belanden. Weggemans: ‘IS roept niet alleen strijders op om te komen, maar ook moslims met bestuurlijke ervaring, een technische achtergrond, of anderszins handige mensen die de economie op gang kunnen helpen. Die mensen zijn dus niet primair bezig met vechten. Wat wij echter in ons rapport hard maken is dat wat er ook gebeurt, iemand altijd reservist blijft. Iedereen legt bij aankomst een eed van gehoorzaamheid af. Je kunt dus nooit uitsluiten dat je op een gegeven moment niet alsnog bij de gewapende strijd betrokken raakt.’
Gedesillusioneerd
Een ander belangrijk aspect waarop het rapport wijst is de periode van uitreizen. Toen de oorlog in Syrië in 2011 net was uitgebroken, konden sommige uitreizigers nog stellen dat ze niet goed wisten wat ze konden verwachten. ‘Een deel van de uitreizigers uit die periode is al snel gedesillusioneerd huiswaarts gekeerd’, aldus Weggemans. Maar sinds de zomer van 2014, toen onder andere IS het kalifaat uitriep, is volkomen duidelijk wat voor gewelddadigheden daar worden gepleegd. Weggemans: ‘Personen die ná die periode vertrokken wisten heel goed waar ze aan begonnen.’
Uitgelekte documenten
Tot tevredenheid van Weggemans vindt er dinsdag 24 mei een paneldiscussie plaats naar aanleiding van het rapport. Het initiatief hiervoor kwam van LUCIS, het Leids Universitair Centrum voor de studie van Islam en Samenleving. Weggemans: ‘Het onderzoek is uit overheidsmiddelen betaald, dus het is goed dat mensen er kennis van nemen en er iets van kunnen vinden. Bovendien horen we het heel graag als mensen een andere visie op de zaak hebben. Ook al bevestigen tot nu toe uitgelekte officiële documenten uit de top van IS en Jabhat al-Nusra de resultaten van ons onderzoek.’