Middeleeuwse vrouwen beter gekleed dan mannen
Vrouwen droegen in de vroege middeleeuwen vaak kleding van betere kwaliteit dan mannen. Dat is een van de conclusies van Leids archeologe Chrystel Brandenburgh, die Nederlandse textielresten uit de periode van 400 tot 1000 na Christus onderzocht. Promotie op 10 mei.
Behalve verschillen in kleding van mannen en vrouwen constateerde Brandenburgh ook veel regionale variatie in textiel. Zo werden vrouwen in Rhenen en Wijchen meestal begraven in linnenweefsels, maar vond Brandenburgh bij mannen uit die streek ook stoffen geweven met de keperbinding. In Lent-Lentseveld trof ze daarentegen geen linnen aan in vrouwengraven, maar wel bij mannen en kinderen.
Speurtocht in musea en archieven
In het buitenland is het onderzoek naar textielresten de afgelopen tientallen jaren sterk ontwikkeld, maar een vergelijkbare ontwikkeling is in Nederland nog niet zichtbaar, aldus Brandenburgh. Voor haar promotieonderzoek speurde ze in musea en archieven naar textielresten afkomstig uit grafvelden en nederzettingen verspreid over Nederland. Het textiel in reeds opgegraven vondsten is vaak niet of gedeeltelijk beschreven, vertelt ze. ‘In de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden heb ik bijvoorbeeld twee kledingstukken gevonden waarvan het bestaan nog helemaal niet bekend was.’
Vergaan textiel
Van het textiel dat ze aantrof was meestal weinig over. ‘Je moet je voorstellen dat mensen volledig gekleed het graf ingingen. Vaak kregen ze allerlei giften mee, ook ingepakt in stof. Dan ging er soms nog een doek overheen. Van al dat stof vind je dan in totaal twee stukjes van een vierkante centimeter terug.’ Dit textiel is vaak volledig vergaan en alleen nog te zien als afdrukken in de verweerde laag op metalen kledingaccessoires als gespen en spelden (zie hieronder).
Kleding reconstrueren
Vaak droegen de gevonden personen meerdere lagen textiel over elkaar gedragen, concludeert Brandenburgh na analyse van de kledingresten. ‘Maar naar de vorm en snit van de kleding moet ik meestal een slag slaan: daarvoor is niet genoeg informatie.’ Wel voerde ze verschillende tests uit op het textiel. Ze stelde bijvoorbeeld het type stof vast en liet ze voor een beperkt aantal monsters de kleur bepalen. Zo ontdekte ze in textiel afkomstig uit Noord-Nederlandse terpen rode kleurstoffen afkomstig van de plant meekrap en donkerbruine kleurstoffen uit andere materialen. ‘Een bruine muts bleek gemaakt van bruine wol die nog donkerder was geverfd. Dat kon ik zien doordat er ook mooi decoratief naaiwerk op de muts zat, dat niet was meegeverfd.’
Betekenis van kleding
Kleding geeft waardevolle informatie over mensen, zegt Brandenburgh. ‘Het is functioneel, maar geeft ook uitdrukking aan de identiteit of sociale positie van degene die het draagt.’ Ze ziet haar onderzoek als een startpunt voor verdere studies naar textiel. ‘Ik heb me nu toegelegd op alleen textiel omdat daar nog weinig onderzoek naar gedaan is. Je kan daar informatie aan toevoegen over bijvoorbeeld de inhoud van de rest van een graf.’ Daarnaast maken nieuwe opgravingstechnieken, zoals CT- en 3D-scans en isotopenonderzoek, het mogelijk meer conclusies over kleding te trekken. Brandenburgh: ‘We kunnen de dataset nog enorm verrijken, het is nu een kwestie van goed opletten met zijn allen.’