Tentoonstelling over de vele functies van academische portretten
Een portret aan de muur kan iemand inspireren, intimideren of juist geruststellend werken. De Universiteit Leiden bezit vele portretten van hoogleraren en studenten - vanaf de oprichting tot nu. Wat is hun functie? Daarover gaat de tentoonstelling Facing Inspiration in de Oude UB.
Leren over tentoonstellingen
Tientallen hoogleraren en studenten kijken plechtig, indringend of geamuseerd bezoekers van de hal van de Oude UB aan. Voor het derde opeenvolgende jaar verzorgen studenten van de masteropleiding Arts and Culture een tentoonstelling op Rapenburg 70. Ze doen dat in het kader van het vak Museum Matters II: Curating Collections. ‘Tentoonstellingen zijn invloedrijke instrumenten van musea, waar heel veel bij komt kijken’, aldus docent Nana Leigh. ‘In dit vak leren studenten behalve de theorie ook veel andere facetten van tentoonstellingen kennen, van inhoudelijk tot organisatorisch.’
Echte beperkingen
De studenten kunnen daarbij putten uit het Academisch Historisch Museum en uit de bijzondere collecties van de Universiteitsbibliotheek, vertelt Leigh. ‘We kunnen niet altijd originele stukken laten zien, daarvoor is de ruimte niet geschikt. Maar het zijn juist dat soort beperkingen waar curatoren bij echte tentoonstellingen ook mee te maken hebben.’
Vier thema's
De tentoonstelling kreeg de titel Facing Inspiration en gaat over de verschillende functies van portretten in de academische gemeenschap van de Universiteit Leiden. De 27 studenten werkten dit centrale thema op vier verschillende manieren uit. Zo is er aandacht voor geportretteerde vrouwen aan de universiteit en wordt de band van de universiteit met het Nederlandse koningshuis in beeld gebracht.
Gebaren in beeld
De Franse Marianne Fossaluzza richtte zich met haar groepje op gebaren van geportretteerden. ‘We zijn geïnspireerd door een lezing van Willem Otterspeer, de universiteitshistoricus. Hij vertelde dat vroeger na colleges toehoorders met het applaus konden laten merken wat ze vonden. Voluit klappen was: ik ben het er helemaal mee eens! Maar zo klappen’ – ze raakt met alleen haar vingers de palm van de andere hand – ‘dat was: ik onderschrijf toch niet alles.’
Precieze betekenis
Ook attributen en gebaren op portretten hebben vaak een heel precieze betekenis, vertelt Fossaluzza. ‘Heel interessant is dat de mensen die worden geportretteerd daar vaak zelf ook iets over te zeggen hebben. De mensen op de portretten die wij hebben uitgezocht willen iets overbrengen met de houding van hun handen, maar de betekenis daarvan is vaak verloren gegaan.’ Ze wijst op een portret waarop 18e eeuws wetenschapper Dionysius van de Wijnpersse zijn duim en wijsvinger tegen elkaar houdt. ‘Dat kan wijzen op de conclusie van een betoog. Maar hier is het juist het beginpunt van een discussie.’
Leren door discussiëren
Dergelijke discussies zijn een belangrijk onderdeel van het leerproces in de cursus, vertelt Leigh. ‘Ik sta erbij en laat de studenten het onderling oplossen. Vanmorgen was er nog een discussie toen een schilderij niet in de vitrine bleek te passen. Kies je dan voor een reproductie die aansluit bij de rest of niet? Wil je object-georiënteerd werken of verhaal-georiënteerd? Het is reuze spannend wat daaruit komt.’