Archeologie als zelfreflectie
Archeologie kan helpen bij kritische zelfreflectie op onze Europese identiteit. Dat stelt David Fontijn in zijn oratie op 18 maart.
De bronstijd is een cruciale periode in de Europese geschiedenis. Tijdens deze periode, die duurde van ongeveer 2300 tot 800 voor Christus, ontstond namelijk een levendige handel in metaal. Die handel strekte zich uit over het hele continent, waardoor mensen uit verschillende delen van Europa met elkaar in contact kwamen. Het was ook een periode waarin nieuwe materialen en technieken werden uitgevonden. Sommige geschiedkundigen zien de bronstijd dan ook als een economisch-rationele en inventieve periode.
‘Economie van vernietiging’
‘Maar dat is niet het hele verhaal’, zegt David Fontijn, hoogleraar Archeologie van vroeg Europa. ‘Dankzij archeologisch onderzoek kennen we nu ook de andere kant van de medaille. Zo blijkt de metaalhandel helemaal niet zo’n rationeel proces te zijn als vaak gedacht. Sterker nog, het ging gepaard met een bizarre economie van vernietiging. Overal in Europa vernietigden mensen doelbewust een deel van het schaarse metaal door het te begraven. De komende jaren onderzoek ik waarom ze dat deden. Het past in ieder geval niet in het plaatje van een puur rationeel Europa.’
Boerensamenleving
Bovendien was het Europese succes relatief in vergelijking met omliggende gebieden. In China, het nabije oosten en in Amerika ontstonden in dezelfde tijd complexe beschavingen. Europa kwam – met uitzondering van de mediterrane gebieden – niet veel verder dan eenvoudige en losjes georganiseerde boerensamenlevingen.
Kritisch reflecteren
Wetenschappers zoeken verklaringen waarom het kleine Europa later grote delen van de wereld kon overheersen. Die verklaring wordt vaak in de sociale en culturele geschiedenis van Europa gezocht. Zo zouden Europeanen rationeler en competitiever zijn dan anderen. Fontijn: ‘De archeologie maakt duidelijk dat die beelden niet kloppen en helpt ons kritisch te reflecteren op Europa’s verre verleden. Dat is belangrijk, omdat we op basis van ons gezamenlijke verleden onze identiteit en gemeenschappelijkheid creëren.’
Aanmelden
U kunt zich op deze pagina aanmelden voor de oratie van David Fontijn.
Voor het eerst in het cortège
David Fontijn liep tijdens de afgelopen Dies natalis voor het eerst mee in het cortège - de plechtige stoet van professoren. Benieuwd hoe dat is bevallen? Kijk dan op deze pagina.