Complexiteitstheorie moet nieuwe financiële crashes voorkomen
Ons financiële systeem heeft complexiteitstheorie nodig om crises zoals die in 2008 te voorspellen. Een internationaal team van wetenschappers, waaronder Leids natuurkundige Diego Garlaschelli, stellen dit in een artikel in Science op 19 februari.
Traditionele economische theorie heeft de financiële crisis van 2008 niet kunnen verklaren, laat staan voorspellen. Complexe modellen die wetenschappers gebruiken voor het bestuderen van ecologische systemen en de verspreiding van ziektes zijn onmisbaar voor een stabiel bancair systeem, volgens onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam, Wageningen UR, Universiteit Utrecht, Universiteit Leiden, Rijksuniversiteit Groningen, Oxford University, ETH Zürich, Santa Fe Institute, Bank of England en het Global Climate Forum.
Voorspelling
De meeste crises komen niet voort uit plotselinge gebeurtenissen, maar uit langzaam sluimerende processen. Met complexiteitstheorie zouden wetenschappers deze kunnen signaleren en gebruiken om een nieuwe economische instorting te voorspellen en voorkomen. Eerder onderzoek van Garlaschelli, in samenwerking met de Nederlandsche Bank, laat zien dat de 2008-crisis als verassing kwam voor traditionele modellen, maar een realistischer model dat rekening houdt met verschillende omvang van banken zou het al drie jaar van tevoren hebben voorspeld.
Gedeeltelijke informatie
Ecologen en epidemiologen hebben het gereedschap om de stabiliteit, robuustheid en veerkracht te analyseren van extreem complexe natuurlijke systemen met grote aantallen actoren. Ze identificeren interacties, meten hun sterkte en bestuderen hoe een reeks gebeurtenissen zich voortplant. Het bancaire system is net zo ingewikkeld, wat de noodzaak oproept om banken te beschouwen als individueel verschillende knooppunten in een groot netwerk. Sommige banken hebben bijvoorbeeld een centralere rol dan andere, wat betekent dat de stabiliteit van het systeem meer van hen afhangt. Een andere valkuil is informatie-asymmetrie, waarbij banken niet op de hoogte zijn van problemen bij andere financiële instellingen. ‘Zelfs centrale banken hebben geen complete informatie over het systeem,’ zegt Garlaschelli. ‘Mijn onderzoek richt zich ook op de optimale reconstructie van financiële netwerken vanuit gedeeltelijke informatie.’
Omslagpunt
De sleutel tot een goed waarschuwingssysteem is het ver van tevoren opmerken van een omslagpunt. Sociale experimenten hebben aangetoond dat economische systemen de neiging hebben tot sneeuwbaleffecten die leiden tot extremen, zoals huizen- en aandelenbubbels. Uiteindelijk bereikt dit een omslagpunt, waarna een crisis onvermijdelijk is. Omgekeerd heeft een gezond systeem juist mechanismen die het evenwicht steeds herstellen. Garlaschelli: ‘Recente experimenten van Cars Hommes in Amsterdam laten zien dat het daadwerkelijk mogelijk is om zulke stabiliserende mechanismen te krijgen in echte economische systemen.’
De auteurs sluiten hun artikel af met de boodschap dat de financiering van een waarschuwingssysteem op basis van complexiteitstheorie in schril contrast staat tot de kosten van een financiële crash.
Grafiek boven: Traditioneel model. Toename/afname in aantal verbonden banken gebaseerd op het totale aantal verbanden in het financiële system. Grafiek beneden: Realistischer heterogeen model. Toename/afname in aantal verbonden banken gebaseerd op het aantal verbanden per individuele bank. De onderste grafiek voorspelt de crisis van 2008, terwijl de bovenste pas bij aanvang van de crisis daalt. N.B. Verbonden banken zijn twee banken die tegelijkertijd elkaars schuldeiser en schuldenaar zijn. [Figuur aangepast overgenomen uit Squartini, van Lelyveld, Garlaschelli, Scientific Reports 3:3357 (2013).]