Ceremoniemeester van de gelukkigste momenten
De pedel Willem van Beelen ging op 29 februari met pensioen. Hoe blikt hij terug en wat zeggen ingewijden over hem?
Hoe kijkt Willem van Beelen zelf terug op zijn loopbaan?
‘Met volle tevredenheid. Ik heb bijna iedereen voorbij zien komen: van alle hoogleraren tot bijzondere gasten als Ban Ki-moon of recentelijk president Porosjenko van de Oekraïne. En natuurlijk veel koninklijk bezoek, zoals koning Willem-Alexander en koningin Máxima.
‘Maar net zo bijzonder is dat ik zoveel jonge promovendi heb begeleid op de dag van hun leven. Je kunt vaker trouwen, maar promoveren doe je in principe tijdens je carrière echt maar één keer. Het is een van de gelukkigste momenten in hun leven, zo hoor ik vaak. Als ze mij zien en de verdediging dus klaar is, slaken ze vaak een grote zucht van verlichting.'
Gaat u het werk missen?
‘Na zevenentwintig jaar pedel zijn is het mooi geweest. De stress van altijd alles op tijd zien te regelen ga ik niet missen. Maar wél de mensen met wie ik samenwerkte.’
Welke tips geeft u uw opvolger Erick van Zuylen mee?
‘Blijf altijd alert. Mensen kunnen vooraf het protocol kennen, maar op de dag zelf door zenuwen allerlei zaken weer vergeten. Als pedel moet je dan ingrijpen en mensen wijzen op wat ze moeten doen, zoals wie de bul overhandigt aan de promovendus. Anders wordt het een rommeltje. Daarnaast moet je als pedel ook gewoon jezelf zijn. Mensen hebben het door als je teveel een rol aanneemt.
‘Laat je ook niet door anderen afleiden. Vijf minuten voor aanvang van een promotie duik ik altijd even onder in het Academiegebouw. Ik draag geen telefoon bij me en alleen mijn assistent weet waar ik ben. Zo kan ik ervoor zorgen dat ik op tijd ben; ik ben nog nooit te laat geweest. Tot slot wil ik iedereen bedanken voor de fijne samenwerking en de overweldigende aandacht die ik bij mijn afscheid heb gekregen.'
Rector magnificus Carel Stolker: ‘Kenmerkende waardigheid en rust’
Carel Stolker sprak de pedel toe tijdens de laatste diesviering in 2016.
‘Willem begeleidde de groten der aarde – Nelson Mandela, Ban Ki-moon, presidenten en premiers, onze huidige koning en koningin – en deed dat met een hem kenmerkende waardigheid en rust. Maar ook heeft hij duizenden keren hora est! uitgeroepen, tot opluchting vaak van promovendus en commissie. Duizenden promovendi wijdde Van Beelen in in de rituelen van de Leidse promotie. Hij stond rectoren bij, en behoedde stuntelende jonge hoogleraren voor fouten.’
Hoe belangrijk is de pedel voor de universiteit?
‘De pedel is de meest zichtbare functionaris van de universiteit. Pedel, een functie vol decorum, maar vooral een functie die vraagt om aandacht voor mensen, zenuwachtige mensen, oud en jong, of het nou een promovendus is, een net-benoemde hoogleraar, een eredoctor, of de rector. Van Beelen heeft het in die uiteenlopende taken die de pedel al eeuwenlang heeft, voortreffelijk gedaan. Alle universiteiten hebben een pedel, maar Leiden had Willem van Beelen. Namens de gehele universitaire gemeenschap wil ik jou, Willem, hartelijk dankzeggen voor wat je voor onze universiteit hebt gedaan.’
Chef kabinet Rosalien van der Poel: ‘Als Van Beelen er is, komt het goed’
Rosalien van der Poel organiseert samen met Marianne Wanders ceremonies en bijeenkomsten met hoog bezoek waarbij de pedel optreedt.
‘Van Beelen stond er altijd als een monument. Maar ondertussen, zonder dat het publiek het door had, gaf hij allerlei aanwijzingen. Hij duwde iedereen subtiel op de juiste plek. Aan de hand van het draaiboek leefde hij zich van tevoren in alle rollen in. Dan merkte hij bijvoorbeeld op dat de rector moeilijk op een bepaalde plek kan zijn als hij kort daarvoor nog op het podium staat. Ik dacht altijd: als Van Beelen er is, komt het goed.’
Wat typeert hem nog meer?
‘De man is heel bescheiden, maar een beetje ijdelheid is hem niet vreemd. Voor zijn verzameling thuis ontving hij graag alle foto’s en dvd’s van de plechtige bijeenkomsten. Zoals met Mandela of de Indonesische vicepresident Boediono. Vooral de foto’s met leden van het koninklijk huis worden gekoesterd. Van Beelen hield zich altijd aan het draaiboek, op één moment na. Toen het koninklijk paar eind 2015 naar het Academiegebouw kwam voor een bijeenkomst over China stond hij er ook. Dat stond niet in het draaiboek. Maar het was natuurlijk de laatste keer dat hij in functie het paar kon verwelkomen.’
De kersverse doctor Herbert Rolden: 'Wat een opluchting als de pedel verschijnt'
Herbert Rolden promoveerde op 2 februari 2016 en is een van de laatste promovendi die Van Beelen begeleidde.
‘Ik ben niet vaak zó zenuwachtig geweest als voor mijn promotie. Je maakt één van de spannendste momenten mee in je leven. Het is dan fijn dat je een beleefd, kalm en bescheiden man treft met veel ervaring. Voor mij was dat onmisbaar: je hoort hoe het ritueel verloopt en krijgt alle tijd om vragen te stellen. Tijdens de verdediging hoorde ik de pedel al aankomen door het geluid van zijn scepter. Op dat moment valt er een echte last van je schouders, wat een opluchting! Het bonzen van de scepter en de woorden hora est voelt echt als een omslagpunt, het besef dat je de finish hebt bereikt en alleen nog maar hoeft bij te komen, lekker kan ontspannen, en een groot succes mag vieren.’
Hoeveel waarde hecht je aan een dergelijke ceremonie?
‘Het is belangrijk dat de universiteit zo'n ritueel heeft. Dat je onderdeel bent van een eeuwenoude traditie, voelt als een eerbetoon. Met het ritueel heb je een unieke herinnering. Het maakt promoveren in Leiden bijzonder en het geeft de wetenschap allure.’
(LvP)