Onderzoek in conflictgebied vergt moed
Het leven van een onderzoeker gaat niet over rozen, dat kan menig wetenschapper beamen; maar veldwerk doen in een oorlogsgebied is uiterst gecompliceerd, vertelt Dr. Roland Ziébé, veearts in Kameroen en onderzoeker aan het Centrum voor Milieu Studies en het Instituut Culturele Antropologie en Ontwikkelingssociologie.
Op 17 december promoveerde Ziébé op zijn onderzoek naar de toename van armoede en over-exploitatie van het ecosysteem door visserij in het Waza Logone gebied. Dit gebied, in het noorden van Kameroen, is vaak in het nieuws; niet vanwege de conflicten tussen vissers, maar de terreur van groeperingen als Boko Haram. “De regio Extrême-Nord wordt momenteel beheerst door de extreme conflicten. Het gebied stond al bekend om de jarenlange voedseltekorten, droogte en verwoestende overstromingen, maar sinds enkele jaren woedt er ook oorlog en onrust wat zich uitspreidt naar buurlanden Tsjaad en Nigeria."
Een disfunctionele samenleving
Om toch onderzoek te kunnen doen is het vooral van belang waakzaam te zijn in de context van de disfunctionele samenleving en haar wankele machtsverhoudingen: “Het geweld creëert een sfeer van algehele psychose onder de bevolking en daarmee een klimaat van onzekerheid, angst en wantrouwen; onderzoek doen is hier bijna onmogelijk,” stelt Ziébé. "Zelfmoordaanslagen en executies komen regelmatig voor, zelfs in de provinciale hoofdstad Maroua.”
Veldwerk onder bewaking
Door de sfeer van geweld en onzekerheid gaat onderzoek doen moeizaam. “In het veld moet je je continu identificeren voor administratieve, traditionele en militaire autoriteiten. Je moet laten zien wat voor onderzoek je doet en met wie je werkt, je hebt vergunningen van de Tsjadische autoriteiten nodig om de rivier de Logone over te steken en het wordt zelfs aangeraden om met bewaking te reizen.” Maar het reizen onder begeleiding van bewaking of autoriteiten heeft zijn keerzijde voor het onderzoek. “Je krijgt wel toegang tot de dorpen, maar de bevolking voelt zich minder vrij om vragen te beantwoorden of informatie te geven.”
Internationale partners vertrekken
Het belangrijkste gevolg van de conflictsituatie is echter het opbreken van internationale samenwerking. Verschillende universiteiten en onderzoekscentra hebben hun investeringen en activiteiten al teruggetrokken. “Zo is ook het onderzoeksteam van Ohio State University, met wie we voorheen bijeenkomsten in Yaounde, Ngaoundéré en Garoua organiseerde, hun project aan het verplaatsen naar de uiterwaarden van de Niger.”
Bevolking put hoop uit aanwezigheid
Toch wanhoopt het onderzoeksteam van Ziébé niet: “We zijn ervan overtuigd dat er een einde komt aan deze situatie en dat de vrede zal terugkeren, ook al zullen daarvoor enorme inspanningen moeten worden geleverd. Voor nu vergt het vooral moed en behoedzaamheid; moed omdat de mensen hier gesteund moeten worden en de hoop moet worden gegeven dat de situatie zal veranderen; behoedzaamheid om het onderzoek nauwgezet en verantwoord te blijven uitvoeren, hoe moeilijk dat ook is.”
Proefschrift: ‘Fisheries in the Waza Logone Floodplain. An Analysis of the Status of the Fisheries Sector and Mitigation of Conflicts within the Sector in North Cameroon' (2015)
Foto's: Helmie Dingemans