Geheimen zeventiende-eeuwse brieven eindelijk onthuld
In het Museum voor Communicatie in Den Haag is het archief van een 17e-eeuwse postmeester herontdekt. Het internationale onderzoeksteam Signed, Sealed & Undelivered, geleid door letterkundige Nadine Akkerman van de Universiteit Leiden en historicus David van der Linden van de Rijksuniversiteit Groningen, onthult dankzij nieuwe scantechnieken de geheimen van dit archief.
2600 roddels en schandalen
De 2600 brieven werden bewaard door de Haagse postmeester Simon de Brienne en zijn vrouw Maria Germain. Wanneer geadresseerden waren verhuisd, overleden, of een brief simpelweg weigerden, kon deze niet worden bezorgd. Het paar bewaarde alle onbestelde brieven. ‘We willen weten wat er in de brieven staat’, vertelt Akkerman. ‘Ze vormen een schatkist onaangeraakt door de tijd: 2600 berichten vol roddels, schandalen en intriges. Akkermans en Van der Lindens onderzoeksteam analyseert de brieven samen met onderzoekers van de universiteiten van Oxford, Yale MIT en Queen Mary, Universiteit van Londen.
Appeltje voor de dorst
Een van de eerste vindingen is dat de postmeester de brieven, voor het merendeel afkomstig uit Frankrijk, bewaarde als extra zakcentje. Hij noemde de kist liefkozend zijn ‘spaarpotje’. Dat viel te lezen in een aantekening van een van zijn medewerkers gevonden in het Gemeentearchief in Delft. ‘In de zeventiende eeuw moest de ontvanger van een brief een deel van de portokosten betalen’, vertelt Akkerman. ‘De postmeester schreef dat hij hoopte dat iemand de brieven zou komen ophalen en hij er dan alsnog geld voor zou krijgen.’
Persoonlijke vouw
Dat de brieven in gevouwen toestand zijn bewaard, maakt de collectie uniek. Akkerman: ‘De wijze waarop een brief werd gevouwen, was heel persoonlijk, vergelijkbaar met een handtekening. We noemen dit letterlocking: het vouwen en beveiligen van brieven zodat niemand ze stiekem kon lezen. Dit is een revolutionair nieuw onderzoeksveld. De brieven in deze collectie bieden ons ongekende mogelijkheden om deze vouwwijzen in kaart te brengen.’ De verzegelde brieven blijven ongeopend. Dankzij röntgentomografie, een geavanceerde scantechnologie die ook werd gebruikt om de Dode Zee-rollen te bestuderen, worden de brieven gelezen zonder de zegels te verbreken. Zo blijft het materiële bewijs van de briefbeveiliging bewaard.
Inkijkje bij hugenoten
De brieven werpen ook licht op het leven van gewone mensen uit het verleden, in het bijzonder hugenootse families op de vlucht. Veel hugenoten waren de religieuze vervolgingen onder Lodewijk XIV ontvlucht, terwijl anderen waren achtergebleven in Frankrijk. Briefverkeer was de enige manier om contact te houden. Van der Linden: ‘De brieven in deze collectie laten prachtig zien welke emotionele tol vlucht en scheiding van deze families kon eisen.’
Onderzoeksteam
Het onderzoeksteam bestaat uit dr. Nadine Akkerman (Universiteit Leiden / NIAS), dr. David van der Linden (Rijksuniversiteit Groningen), drs. Koos Havelaar (Museum voor Communicatie), Jana Dambrogio (MIT Libraries), dr. Rebekah Ahrendt (Yale University) en dr. Daniel Starza Smith (Lincoln College, Oxford).
NWO
Het project wordt gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) via
Alfa Meerwaarde en
MIT Libraries (Verenigde Staten).
(10 november 2015 - CR)
Zie ook
Projectsite
Nadine Akkerman
Artikel in de Volkskrant
Nadine Akkerman en David van der Linden in Nieuwsshow NPO Radio 1