Testosteron heeft ook bij vrouwen effect op hersenen en gedrag
'Lage testosteronniveaus bij vrouwen/meisjes kunnen wel degelijk betekenis hebben voor hersenen en gedrag,' volgens onderzoek van Jiska Peper. Ontwikkelingspsycholoog Peper neemt het stokje over in de nieuwe serie Wetenschapsestafette 4x400: 4 sociale wetenschappers in 400 woorden.
Vaders met relatief veel testosteron houden hun kind minder lang vast
Uit eerder onderzoek in 2014, bijna uitsluitend uitgevoerd bij vaders blijkt dat het ouderschap en het verzorgen van kinderen verband houdt met een lage testosteronspiegel. Een hoge testosteronspiegel lijkt ouderlijk gedrag juist af te remmen. Vaders met relatief veel testosteron houden hun kind bijvoorbeeld minder lang vast, en raken of kijken het kind minder lang aan.
Testosteronspiegels kunnen ook veranderen in reactie op de omgeving. Zo is in 2012 gevonden dat een ‘uitdaging’ voor de ouder, zoals een oncontroleerbare huilbui van de baby het testosteronniveau doet stijgen. Indien de baby kon worden getroost, daalde het testosteronniveau weer).
De stelling
Moeders zijn gemiddeld beter in staat om hun gedrag af te stemmen op de behoeften van hun kinderen dan vaders. Dit is een van de bevindingen van pedagoog Liesbeth Hallers-Haalboom in haar promotieonderzoek naar de opvoedpraktijk in gezinnen met twee kinderen. Dit effect lijkt deels te worden verklaard door variabiliteit in testosteronniveaus over de dag heen.
Het onderzoek
Vader én moeders
Hallers-Haalboom en collega’s hebben op een belangrijke en vernieuwende manier bijgedragen aan dit onderzoeksveld, door:
1) vaders
en moeders te onderzoeken en
2) naar
variabiliteit van testosteron over de dag te kijken: deze dynamische maat lijkt een minstens zo belangrijke marker voor gedrag te zijn als het statische ‘baseline’ niveau.
Flexibel testosteronsysteem
Ze vonden inderdaad dat een grotere daling van testosteron over de dag heen vaders helpt om hun gedrag beter af te stemmen op de behoeften van hun kinderen. Bij moeders werd het omgekeerde effect gevonden: een grotere stijging in testosteron over de dag was gerelateerd aan meer sensitiviteit naar het kind toe. Hallers-Haalboom concludeert: ‘Mogelijk is het voor vaders belangrijk om een flexibel testosteronsysteem te hebben. Voor moeders lijkt het daarentegen echter minder relevant om te beschikken over een flexibel testosteron systeem, aangezien hun testosteronniveaus al substantieel lager zijn dan die van vaders’.
De reactie
Geen verschil variabiliteit
De conclusie dat het voor moeders minder relevant is om een flexibel testosteronsysteem te hebben omdat zij al lagere waardes hebben dan vaders, kan mijns inziens niet onderschreven worden op basis van de huidige studie. Immers: hoewel vaders duidelijk meer testosteron aanmaakten dan moeders, verschilde de mate van
variabiliteit op de dag niet tussen vaders en moeders.
Testosteronniveaus vrouwen/meisjes
Daarnaast kunnen lage testosteronniveaus bij vrouwen/meisjes wel degelijk betekenis hebben voor hersenen en gedrag: ons onderzoek laat zien dat adolescente meisjes met relatief weinig testosteron een groter hersenvolume hebben in de orbitofrontale cortex, minder impulsief en meer angstig zijn vergeleken met meisjes van dezelfde leeftijd die relatief veel testosteron aanmaken.
De toekomst
Al met al laat Hallers-Haalboom in haar proefschrift zien dat de verandering van testosteronspiegels over de dag heen een belangrijke biologische marker is voor de sensitiviteit van ouders ten opzichte van hun kinderen, in zowel vaders als moeders. In toekomstig onderzoek loont het mogelijk de moeite om de rol van deze biologische marker verder te onderzoeken in de puberteit: een fase waarin de testosteron productie sterk stijgt in jongens en meisjes, en een fase waarin sensitiviteit voor de (sociale) omgeving belangrijk is.
Wetenschapsestafette 4x400: 4 wetenschappers in 400 woorden
De antropoloog, pedagoog, politicoloog of psycholoog bestuderen mens en maatschappij vanuit hun eigen invalshoek. In de wetenschapsestafette gaat een van deze 4 van start met een wetenschappelijk onderbouwde stelling in ongeveer 400 woorden. Daarna neemt de volgende sociale wetenschapper het stokje over. Lees alle afleveringen in deze serie 'Wetenschapsestafette 4x400'.
-
Liesbeth Hallers Haalboom (pedagogiek): Het verschil tussen vaderen en moederen
- Jasmijn Rana (antropologie): “Van gelijkheid is nog lang geen sprake”
Zie ook
Wetenschapsestafettes
Benieuwd naar verschillende invalshoeken op een wetenschappelijke stelling? Lees eerdere series van de Wetenschapsestafette 4x400.