Suriname-tentoonstelling toont verborgen geschiedenis
Wie weet nog dat Leiden in de jaren ’70 een grote aantrekkingskracht had op Surinaamse rooie rakkers? De tentoonstelling ‘Suriname in beweging’ biedt verrassende perspectieven op de relatie tussen de Universiteit Leiden en Suriname, dat dit jaar 40 jaar onafhankelijkheid viert.
Leiden was 'rooie' stad
De van oorsprong Surinaamse hoogleraar Ruben Gowricharn weet het nog goed: als je als Surinamer in de jaren ’70 links georiënteerd was moest je naar Leiden, want dat was een ‘rooie stad’. Hoe dat beeld in Suriname heeft kunnen ontstaan is onduidelijk, maar Gowricharn en met hem vele andere Surinaamse migranten waren onaangenaam verrast toen Leiden juist een rechts signatuur bleek te hebben.
Overname collectie
Het verhaal van Gowricharn en die van andere Surinaams-Leidse alumni zijn vastgelegd in een korte documentaire van Christianne Alvarado. De documentaire is een van de onderdelen van de tentoonstelling ‘Suriname in beweging: Migratie en cultuur’ in de Universiteitsbibliotheek. De tentoonstelling komt twee jaar nadat de universiteit de collecties heeft overgenomen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV), maar staat bovenal stil bij de inmiddels al 40 jaar durende onafhankelijkheid van Suriname.
Migratiegolven
Conservator Bijzondere Collecties Jef Schaeps maakte de tentoonstelling samen met Rosemarijn Hoefte, die als surinamist het grootste gedeelte voor haar rekening nam. Volgens Schaeps zijn veel bezoekers verrast door de nauwe banden tussen Leiden en Suriname, maar ook door de dynamische bevolkingssamenstelling die Suriname blijkt te hebben. Die is veroorzaakt door de twee grote migratiebewegingen die voor de tentoonstelling als uitgangspunt zijn gekozen: die na de afschaffing van de slavernij (1863) en na de onafhankelijkheidsverklaring in 1975, waarna 70.000 Surinamers naar Nederland migreerden.
Paul Christiaan Flu
‘Wat ook maar weinig mensen weten,’ aldus Schaeps,’ is dat Leiden als eerste universiteit een rector magnificus had van niet-Nederlandse afkomst, Paul Christiaan Flu. Dat was echt uitzonderlijk in die tijd.’ De in Suriname geboren Flu (1884-1945) was een vooraanstaand medicus en werd in 1938 benoemd als rector magnificus. Flu was een groot voorvechter voor de vrijheid van de universiteit, die tijdens de oorlog onder grote druk kwam te staan. Het is dan ook wrang dat Flu als gijzelaar werd opgesloten in een concentratiekamp terwijl zijn zoon door de Duitsers werd vermoord. Hij stierf eind 1945, fysiek kapot door alle tegenslagen.
Slavenbriefjes
Het slavernijverleden komt in de tentoonstelling vooral naar voren in de zogenaamde slavenbriefjes. Schaeps: ‘Dat zijn curieuze, bijzondere documenten die aangeven dat de slaaf vrij was en de slavenhouder schadeloos werd gesteld voor 300 gulden per slaaf. Heel speciaal om die in je hand te hebben.’
Gestolen boek
Een van de meest bijzondere stukken is een exemplaar van Wij slaven van Suriname, een kritisch boek uit 1934 van de Surinaamse activist Anton de Kom. ‘Dat boek was verboden in Suriname,’ vertelt Schaeps, ‘maar toen Surinaamse studenten het in de jaren ’60 in Leiden ontdekten, stalen ze het uit de bibliotheek om het te vermenigvuldigen en te gebruiken in hun eigen verzet tegen de koloniale Nederlandse overheersing. Pas twee jaar geleden hebben we weer een exemplaar kunnen bemachtigen.’
De tentoonstelling Suriname in beweging: Migratie en cultuur is t/m 12 januari 2016 te zien in de kleine expositieruimte van de Universiteitsbibliotheek. De toegang is gratis. Een beknopte versie van de tentoonstelling is ook digitaal te bezoeken.