Evolutie piekt op tropische berg Borneo
Wetenschappers waaronder Leidse biologen ontdekten op de berg Gunung Kinabalu op Borneo 160 nog onbekende soorten planten en dieren. Een deel daarvan blijkt relatief jong. De vondsten van deze expeditie van Naturalis Biodiversity Center zijn op 12 augustus in Nature gepubliceerd.
Nieuwe soorten bloedzuigers, kevers en begonia’s
De ruim 4.000 meter hoge berg Gunung Kinabalu herbergt honderden unieke soorten, endemen genoemd. Voor zover bekend komen ze alleen in dit gebied voor. De biologen Vincent Merckx en Menno Schilthuizen, verbonden aan Naturalis en de Universiteit Leiden, onderzochten met 45 andere experts de endemen die ze ontdekten tijdens de Nederlands-Maleisische expeditie op Gunung Kinabalu. Dat zijn onder andere nieuwe soorten kevers, bloedzuigers en begonia’s.
Soorten zijn jonger dan de berg
Het team verzamelde tienduizenden planten, dieren en paddenstoelen waaronder varens, mossen, orchideeën, slakken, wormen, insecten, spinnen en kikkers. Aan de hand van DNA achterhaalden ze van welke soorten die endemen afstammen. De onderzoekers tonen aan dat de meeste soorten gemiddeld tussen de 1 en 1,5 miljoen jaar oud zijn. Dat is vele malen jonger dan het gesteente van de berg dat circa 6 miljoen jaar geleden stolde.
Aangepast aan koudere omstandigheden
Tevens tonen de wetenschappers aan dat een deel van de unieke soorten immigranten zijn uit ver afgelegen gebieden zoals de Himalaya of China, die al aangepast zijn aan de koelere leefomgeving. De andere endemische soorten stammen af van de lokale soorten die voorkomen aan de voet van de berg en die zich gaandeweg aan de koudere omstandigheden hebben aangepast. Een aantal soorten, zoals een nieuw ontdekte springspin, blijkt zelfs ‘slechts’ 100.000 jaar oud. Dat is heel jong voor evolutionaire begrippen.
Berg is broedplaats van evolutie
De resultaten van dit onderzoek laten zien dat de berg een broedplaats is van evolutie. ‘Er werd wel gedacht dat tropische bergen ook plekken zijn waar heel oude soorten overleven, maar ons onderzoek laat zien dat het vooral om jonge soorten gaat,’ zegt Schilthuizen. Nieuwe soorten ontstaan op de top van de berg, en stammen vaak af van soorten die al in dergelijke omstandigheden leefden.
‘Deze kennis is belangrijk voor de bescherming van de endemische soorten. Je kunt daar immers aan zien in hoeverre soorten beperkt zijn in hun mogelijkheden om met klimaatverandering mee te evolueren, en daardoor dus voorspellingen doen voor de toekomst.’
(13 augustus 2015 - Naturalis Biodiversity Centre)