Het brein gescherpt
Bij het focussen van aandacht spelen de neurotransmitters noradrenaline en acetylcholine een belangrijke rol. Deze vondst van psycholoog Stephen Brown biedt aanknopingspunten voor verder onderzoek naar hoe gerichte aandacht tot stand komt. Promotie 16 juni.
Beter aandacht richten op stimuli
Tot midden jaren ‘90 werd gedacht dat noradrenaline vooral belangrijk was voor slaapritme en waakzaamheid. Brown vond aanwijzingen dat deze neurotransmitter, die wordt aangemaakt in de hersenen, ook essentieel is bij gerichte aandacht. ‘Hoe actiever de hersendelen die het brein van noradrenaline voorzien, hoe beter je je aandacht kunt richten op belangrijke stimuli waarop je moet reageren. Denk bijvoorbeeld aan een auto die op je afkomt terwijl je oversteekt.’ Brown vond nog een andere stof die bij gerichte aandacht een rol speelt: acetylcholine. ‘Mijn onderzoek laat zien dat je niet kunt zeggen: déze stof reguleert de aandacht. Er zijn veel verschillende stoffen bij betrokken’, aldus Brown.
Getal over het hoofd zien
Brown deed met proefpersonen een bekende test waarbij ze snel achter elkaar letters te zien krijgen. Plotseling verschijnen met een tussenpose van minder dan een halve seconde twee getallen tussen de letters door. Het opvallende is dat mensen het eerste getal wel waarnemen, hiervoor hebben ze dus ‘gerichte aandacht’, maar het tweede niet. Dit verschijnsel heet de ‘attentional blink.’ Brown: ‘Waarschijnlijk moeten de cellen in hersengebieden waar noradrenaline wordt geproduceerd, herstellen. Ze moeten bijkomen van het opmerken van het eerste getal. Daardoor zien proefpersonen het tweede getal over het hoofd.’
Hersenscan toont aandacht
Om te onderzoeken hoe deze ‘attentional blink’ werkt in de hersenen, maakte Brown de loci coerulei, de hersenkernen die het brein van noradrenaline voorzien, inactiever. Hij deed dit door proefpersonen het medicijn clonidine toe te dienen. Vervolgens bekeek hij hun hersenen met een EEG-scan terwijl ze de ‘attentional blink’ test uitvoerden. ‘We zagen pieken waarvan we vermoeden dat ze onder meer het richten van aandacht reflecteren’, aldus de psycholoog. ‘Deze pieken waren kleiner bij de personen die clonidine kregen dan bij degenen met een placebo. Verminderde activiteit van de loci coeruli maakt het dus lastiger om aandacht efficiënt te richten. Dat is een aanwijzing dat noradrenaline de opmerkzaamheid stimuleert.’
Hele systeem onder de loep
Aandacht wordt niet alleen gereguleerd door noradrenaline, zegt Brown. In een ander experiment ontdekte hij dat de neurotransmitter acetylcholine ook zorgt voor verbetering van de gerichte aandacht. ‘Hogere cognitieve processen zoals je aandacht ergens op richten zijn een complex verhaal. Ze worden niet gereguleerd door één neurotransmitter. Als je deze processen wilt begrijpen, moet je veel meer kijken naar verschillende neurotransmitters. Je moet het hele systeem bekijken.’
Promotie 16 juni 2015: S.B.R.E. Brown:
The role of the locus-coeruleus-noradrenaline system in temporal attention and uncertainty processing
(9 juni 2015- CR)