Sanne Wirken wint Master scriptieprijs 2014
De winnaar van de Master scriptieprijs 2014 van het Holland Historisch Tijdschrift is niemand minder dan alumna van de Universiteit Leiden Sanne Wirken, met haar scriptie Jan Kluit en Hendrik Moerings. Media en identiteit in de Republiek, 1747 – 1800.
Media en identiteit in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
Sanne Wirken krijgt de prijs voor haar scriptie over het bestaan van het concept van vaderland vóór de patriottenstrijd, in de tweede helft van de 18eeeuw. Deze strijd, die woedde vanaf de jaren 1780 tot aan het uitroepen van de Bataafse Republiek in 1795, en het hieruit voortkomende arsenaal aan pamfletten en tijdschriften wordt door historici vaak aangehaald als de oorzaak van de politisering van de samenleving en het ontstaan van het bredere concept van ‘vaderland’. Wirken analyseert echter de verschillende politieke dimensies binnen het idee van vaderland op basis van twee 18e-eeuwse kronieken, om erachter te komen wat het perspectief van de burger was op de ontwikkeling van de strijd.
De twee uitgaven '
Historische jaerboeken der stad Briel' door Jan Kluit (1722-1811) en '
Geschiedenissen van, en in, mijn Leeven' door Hendrik Moerings (1756-1840) beschrijven de directe omgeving van Brielle respectievelijk Maassluis. Vanuit deze lokale, Hollandse, geschiedenissen stelt Wirken zich de vraag of de samenleving niet ook al gepolitiseerd was vóór 1780. Daarmee levert zij een bijdrage aan een breder debat dat vraagtekens zet bij het idee van de patriottenstrijd als een plotse, onverwachtse nationalistische opstand.
Wirken toont in haar scriptie aan hoe de verbeelding van het vaderland verschillende stedelijke, gewestelijke en nationale identiteiten naast elkaar hebben bestaan en samen één geheel hebben gevormd. De kronieken tonen dat er een breder, boven-stedelijk en boven-gewestelijk begrip van het vaderland bestond. Ze plaatst de twee lokale kronieken op inventieve wijze in een breder medialandschap en concludeert onder andere dat de patriottistische kranten en geschriften slechts een beperkte invloed op het wereldbeeld van de kroniekschrijvers hadden.
Een opmerkelijke conclusie van Wirken is dat juist gedurende de patriottentijd meer nadruk kwam te liggen op lokale rechten en lokale politiek, in plaats van aan het ideologische nationaal belang. De nieuwe natiegerichte agenda van de patriotten leidde dan ook niet direct tot een daadwerkelijke nationalisering of een nieuw natiebesef. ‘Oude’ politieke identiteiten bleven daarmee langer voortbestaan dan vaak gedacht.
Jury onder de indruk
De jury van de Master scriptieprijs 2014 is onder de indruk hoe Wirken de invloed van ‘de media’ op het wereldbeeld van de kroniekauteurs weet aan te tonen. Het juryrapport vermeldt: "Dergelijke invloeden worden in de bestaande literatuur vaak verondersteld, of juist ontkracht, maar zelden zo concreet uitgewerkt. Lovenswaardig is hoe Wirken in haar scriptie met behulp van de twee kronieken lokale gebeurtenissen en een lokale identiteit in heldere bewoordingen koppelt aan schaalvergroting en grotere politieke vraagstukken die ingaan op de identiteit van Holland."