Pierre Bokma kruipt even in de huid van Cleveringa
Acteur Pierre Bokma wekt bijna 75 jaar later, op een steenworp afstand van het Academiegebouw, de protestrede van professor Cleveringa tot leven. Familieleden van Cleveringa en Hazelhoff Roelfzema kijken ontroerd toe.
Striemende woorden
Leiden, 5 mei 2015. ‘Ik treed hier vandaag voor U, op een uur waarop gij gewoon waart een ander voor U te zien: Uw en mijn leermeester Meijers.’ Op een ponton op het Rapenburg draagt Pierre Bokma de memorabele protestrede van Rudolph Cleveringa voor. Het verzamelde publiek langs het Rapenburg kijkt geïntrigeerd toe hoe Bokma de ingetogen, maar striemende woorden van de rechtendecaan uitspreekt. Speciale gasten zijn de nazaten van Cleveringa en die van Erik Hazelhoff Roelfzema, beter bekend als Soldaat van Oranje.
Kokende lava
Rechtendecaan Cleveringa protesteerde op 26 november 1940, in het Groot Auditorium van het Academiegebouw, met weloverwogen woorden tegen het ontslag van zijn leermeester, de Joodse professor Eduard Meijers. ‘Ik zeide U niet over mijn gevoelens te zullen spreken; ik zal mij eraan houden, al dreigen zij als kokende lava te barsten door al de spleten, welke ik bij momenten den indruk heb, dat zich, onder den aandrang ervan, in mijn hoofd en hart zouden kunnen openen.’ De dag na de rede werd Cleveringa gearresteerd en afgevoerd naar de gevangenis van Scheveningen. Meijers kwam in het kamp Theresienstadt terecht. Beide hoogleraren overleefden de oorlog en keerden na afloop terug naar de universiteit.
'Grote eer'
‘Ik vond het een grote eer dit te mogen doen’, zegt Bokma later bij café L’Espérance. ‘Cleveringa’s verhaal kende ik al voordat ik gevraagd werd. Omdat ik geschiedenis belangrijk vind, maar ook omdat mijn beide ooms in Leiden hebben gestudeerd.’
Vijftien andere Joodse medewerkers
Hoe bereidde hij zich voor op deze toespraak? ‘Ik heb me verdiept in Cleveringa en zijn protestrede en in de context van die tijd. Het is niet vreemd dat Cleveringa ingetogen sprak, hij had het er met zijn vrouw over gehad dat hij gearresteerd kon worden.’ Bokma vindt het opvallend dat Cleveringa zijn rede vrijwel uitsluitend toespitste op professor Eduard Meijers en diens verdiensten. Waarom verwees hij niet nadrukkelijker naar de andere vijftien ontslagen Joodse medewerkers?, vraagt de acteur zich af.
Belang Meijers voor burgerlijk en internationaal recht
Bokma: ‘Ik besef nu wel hoe belangrijk Meijers was voor het recht. Hij was niet alleen van grote betekenis voor het burgerlijk recht in Nederland, maar ook voor het internationaal privaatrecht in Europa.’ Bokma droeg de rede bewust niet voor in een toga. ‘Dat vind ik buiten het Academiegebouw niet gepast.’
Cleveringa-oratie
Na afloop wil iedereen in café L’Espérance wel op de foto met de beroemde acteur. Bokma laat het zich welgevallen; hij dompelt zich even helemaal onder in het Leidse wereldje. En kijkt verrast op als hij verneemt dat Cleveringa L’Espérance ook goed kende: de hoogleraar zat zelfs een tijd lang in een kamp met toenmalig café-eigenaar Koos Goejee. Wat Bokma betreft blijft het niet bij deze avond als hij hoort dat ieder jaar op 26 november de Cleveringa-oratie wordt uitgesproken. ‘Daar zou ik graag bij willen zijn.'