‘Je geboortebewijs klopt, maar jij niet’
Leiden University Pride en de Leidse afdeling van de International Federation of Medical Students' Associations (IFMSA) organiseerden op 18 mei in het LUMC een succesvolle bijeenkomst over transgender. Sprekers waren een ervaringsdeskundige/activiste, en een behandelaar/onderzoekster. De diversity officer van de Universiteit Leiden, Isabel Hoving, presenteerde de brochure 'Respect'.
Volle zaal
Sass Rogando Sasot weet hoe de hazen van de emancipatie lopen. En dat is niet altijd de gewenste richting uit. De Filipijnse heeft het bachelordiploma van het Leiden University College in Den Haag op zak en begint volgend jaar aan de master International Relations. Ze toonde in haar presentatie haar geboortebewijs waarop staat dat ze van het mannelijk geslacht is. Maar dat klopte niet: ze was een vrouw geboren in een mannenlichaam. Nu is ze vrouw. De zaal was met zo’n 75 toehoorders uitstekend gevuld. Voor het merendeel met studenten en, opvallend, het was een zeer gemêleerd gezelschap; de kleur wit overheerste nu eens niet.
Staat is er niet voor alle burgers
Rogando Sasot hield een bevlogen betoog over het recht om een volwaardig burger te zijn, ongeacht wie of wat je bent. ‘De staat hoort dat recht te waarborgen maar juist bij die staat beginnen vaak de problemen. Transgenders en anderen met een andere seksuele geaardheid of oriëntatie kunnen op veel plaatsen in de wereld niet leven zoals ze zouden willen. Ze moeten een deel van zichzelf verborgen houden.’ Homoseksualiteit is in veel landen verboden. En het is zeker nog lang niet overal mogelijk om je geslacht formeel-bureaucratisch te laten veranderen als je je lichaam hebt laten aanpassen aan wie je werkelijk bent. Met alle problemen die dat geeft, bijvoorbeeld als je voor een reis een paspoort nodig hebt. ‘En altijd klopt je geboortebewijs, en jij niet.’ De jonge vrouw benadrukte dat het 'volwaardige burgerschap' niet het doel is, maar het middel. Om het leven volop te leven, met waardigheid. Om als mens onbelemmerd te kunnen groeien en te bloeien.
Geslacht niet relevant op officieel document
'Ooit moest bij de geboorte ook de religie worden opgegeven’, zei Rogando Sasot. ‘Tot het inzicht doorbrak dat religie niet relevant is. Zo zou het ook moeten zijn met het vastleggen van het geslacht. Want dat is in feite ook niet relevant. Waarom zou het dat zijn? En als dat niet haalbaar is, zou het mogelijk moeten zijn een geslachtsaanpassing ook bureaucratisch door te voeren. In Nederland kan dat, na het overleggen van een certificaat, maar het beste voorbeeld is Argentinië, waar een aanvraag volstaat.’ Rogando Sasot is activist, ze sprak zelfs de vergadering van de Verenigde Naties toe. En won in 2013 de Echo Award. Maar strijden kan in eerste instantie heel goed juist een averechts effect hebben, waarschuwde ze. ‘Want als de voorstanders zich gaan roeren, worden ook de tegenstanders wakker.’ Ze weet er alles van.
Handelen volgens een protocol
Lieke Vrouenraets is behandelaar en onderzoekster bij LUMC Curium, waar kinderen terecht kunnen die het gevoel hebben dat ze in het verkeerde lichaam zijn geboren. Ook al een betrokken mens. Curium werkt volgens een strikt protocol. Met jonge kinderen – ze melden zich soms al vóór hun twaalfde - worden op zijn minst gedurende zes maanden diagnostische gesprekken gevoerd. Door psychiaters, psychologen en kindergeneeskundigen. Er wordt met de ouders gesproken, contact opgenomen met de school. Pas als de puberteit begint, kunnen jongeren medicijnen krijgen die de secundaire geslachtskenmerken, baardgroei bij jongens en borstontwikkeling bij meisjes, onderdrukken. Deze behandeling is omkeerbaar: zodra gestopt wordt met de medicijnen, komen de geslachtskenmerken alsnog tot ontwikkeling. Chirurgische, onomkeerbare ingrepen worden pas na het achttiende jaar gedaan.
Eerst al het andere uitsluiten
Die zorgvuldigheid is er niet voor niets: slechts twee op de tien kinderen die het gevoel hebben eigenlijk van het andere geslacht te zijn, zet later een geslachtsaanpassing daadwerkelijk door. Vrouenraets benadrukte dat voorop staat dat de kinderen altijd serieus worden genomen, en dat hun gevoel ook echt is. Alleen blijft het niet bij allemaal bestaan. Daarnaast richt het onderzoek zich sterk op de vraag of er niet iets anders aan de hand is. Zo kan het zijn dat een kind, bijvoorbeeld door misbruik of een andere oorzaak, zo’n hekel aan het eigen lichaam heeft dat het daarom een ander lichaam wil. Ook kunnen stoornissen als depressie en autisme een rol spelen. ‘Dat moet allemaal tot op de bodem worden uitgezocht voor onomkeerbare ingrepen worden gedaan’, aldus Vrouenraets. ‘We willen al het andere uitsluiten voor we de diagnose genderdysforie stellen.'
Spijtoptanten
Uit de zaal kwam de vraag naar spijtoptanten. Een vreselijke situatie voor de betrokkenen. Vrouenraets: ‘Een belangrijk deel van de behandeling is onze jonge cliënten bijbrengen dat een geslachtsaanpassing niet automatisch tot een gelukkig leven leidt. Transgenders hebben, net als iedereen, problemen en kennen ups, downs en teleurstellingen.’ Een interessante aanvulling daarop kwam van een andere toehoorder in de zaal. Die zei dat er nooit spijtoptanten zijn onder mensen die er al vroeg bij waren, goed begeleid zijn, en in de puberteit met medicijnen zijn begonnen; de enkele keer dat sprake is van spijt, is dat bij iemand die pas op latere leeftijd aan het veranderingsproces is begonnen.
Brochure 'Respect'
Tenslotte presenteerde diversity officer Isabel Hoving de Engelstalige brochure Respect; Supporting trans students at Leiden University. Gemaakt door Sass Rogando Sasot. ‘Alle vragen die jullie hebben worden erin beantwoord’, had ze er al over gezegd. De toehoorders gingen wijzer naar huis. Van Isabel Hoving kregen ze de boodschap mee dat de Universiteit Leiden nog een lange weg te gaan heeft, maar dat het begin er is.
(19 mei 2015/CH)