Kennismaking met Jürgen Zangenberg
Sinds 1 september 2014 werkt Jürgen K. Zangenberg als hoogleraar Cultuur en Geschiedenis van het Antieke Jodendom en het Vroege Christendom bij het Instituut voor Geschiedenis én bij LUCAS. Ook is hij opleidingsvoorzitter van de een- en tweejarige masteropleidingen Classics and Ancient Civilizations. Zangenberg blijft bovendien verbonden aan de Faculteit Archeologie.
Tekst in context
Zangenberg studeerde Evangelische Theologie in Erlangen, Heidelberg en Edinburgh. Vanaf het begin had hij speciale interesse in de integratie van literatuur binnen de culturele en materiële contexten van de maatschappij waarin teksten geproduceerd en gebruikt werden. In zijn eigen woorden: ‘In het vroege jodendom of christendom bestond religie niet alleen uit het schrijven en lezen van teksten. Precies als overal in de antieke wereld: mensen aten, woonden, werkten en lieten zich daarbij door religieuze ideeën beïnvloeden. Religie was een onlosmakelijk deel van het leven en liet dus overal sporen na in de materiële wereld. Dat zijn belangrijke bronnen en die moeten ook bestudeerd worden!’
Materiële cultuur
De studie van de vroegjoodse en vroegchristelijke literatuur moet volgens Zangenberg gecombineerd worden met de studie van de materiële cultuur, de archeologie. Daarom was Zangenberg als student in Duitsland al actief betrokken bij opgravingen in Jordanië en Israël, werkte hij in zijn promotiefase in Heidelberg mee als staflid bij opgravingen op Tel Kinrot (Meer van Galilea; Brons- en IJzertijd) en Sepphoris (Galilea; Hellenistische tot Byzantijnse periodes). Zijn promotieproject Frühes Christentum in Samarien (Heidelberg, 1996) verbond literatuurstudie met onderzoek naar regionale nederzettingen, heiligdommen en de bevolkingsstructuur. Als postdoc boog Zangenberg zich met name over cultuur en geschiedenis van het antieke Galilea, een regio van bijzonder belang. Niet alleen voor de Jezusbeweging en het vroege christendom, maar ook voor het rabbijnse jodendom. In 2001 was hij post-doc researcher and visiting adjunct professor aan Yale University en sinds 2002 werkte hij als codirecteur van het Kinneret Regional Project ( www.kinneret-excavations.org), een consortium van de universiteiten van Bern, Helsinki, en later ook Leiden (sinds 2006) en Wofford College (sinds 2012). In 2003 sloot hij zijn Habilitationsschrift af en werd hij benoemd tot Privatdozent in Wuppertal. Na een korte periode als onderzoeker aan de Universiteit van Tilburg kwam Zangenberg op 1 september 2006 uiteindelijk naar Leiden als hoogleraar Nieuwe Testament aan de toenmalige Faculteit (later Instituut) voor Godsdienstwetenschappen.
In dialoog
In 2008 ondernam Zangenberg met zijn collega’s de eerste opgravingen op de Galilese heuvel Horvat Kur, vlakbij het Meer van Galilea, waar tot nu toe een synagoge en woonhuizen uit de periode van 500-700 na Chr. zijn blootgelegd. Een groot aantal Leidse studenten van verschillende opleidingen hebben sindsdien aan de opgraving deelgenomen, naast vrijwilligers uit negen andere landen. Uit dit project zijn diverse scripties en zelfs een aantal promoties voortgekomen. Hij ging door met de opgravingen om nog veel meer studenten op het terrein van de geschiedenis, oude culturen, archeologie, religie- of taalwetenschappen de mogelijkheid te geven om in de praktijk te zien hoe een opgraving werkt, hoe literaire en materiële bronnen in dialoog met elkaar gebracht kunnen worden en hoe inzichten in het leven in het verleden tot stand komen.
Nieuw gezicht
Inmiddels werd het Leids Universitair Instituut voor Religiewetenschappen, waar Zangenberg nog tussen 2008 en 2010 als wetenschappelijk directeur actief was, via een reorganisatie definitief gesloten. Door medewerking aan een aantal Honours Classes over antieke religies en vooral door zijn samenwerking als docent en bestuurslid van de onderzoeksmaster Classics and Ancient Civilizations heeft Zangenberg in de afgelopen jaren al een groot aantal van zijn huidige collega's en studenten – vooral van de gebieden Oude Geschiedenis en Griekse en Latijnse Taal en Cultuur – mogen leren kennen. Dat is een goede basis voor nieuwe ontwikkelingen: ‘Ik zie uit naar mijn werk in een nieuwe academische context. Mijn kamer is al ingericht, de dozen uitgepakt. Het werk kan beginnen. Zo blijft er toch na de ingrijpende reorganisatie een stukje Leidse traditie bewaard. Uiteindelijk waren ook het vroege jodendom en het christendom delen van de veelkleurige en ontzettend boeiende Klassieke Wereld. Dat wil ik ook verder duidelijk maken in mijn onderwijs en onderzoek. Als docent en bestuurder wil ik graag bruggen bouwen tussen disciplines en zo met mijn oude en nieuwe collega’s ervoor zorgen dat de studie van het jodendom en het christendom hier een nieuw gezicht krijgt.’
Zangenberg is niet alleen werkzaam in twee instituten, hij heeft ook twee adressen: een in Leiden, hartje binnenstad, en een andere in Beieren, waar zijn vrouw Christel en zijn dochter Catharina wonen die regelmatig in Leiden op bezoek zijn. We kunnen ze tegenkomen in de mensa, op de Haarlemmerstraat of aan het strand in Katwijk…