Erik Kwakkel ontvangt een KNAW Jonge Akademie-projectbeurs
Voor het project en fotoboek Stuk: De allure van het kapotte boek, ontvangt Erik Kwakkel een KNAW Jonge Akademie-projectbeurs.
Het middeleeuwse boek
Erik Kwakkel schetst met veel oog voor detail het volgende beeld: ‘Wie aan middeleeuwse manuscripten denkt, ziet kleurrijk verluchte objecten voor zijn geestesoog verschijnen. Ze zijn welhaast in alle opzichten perfect: blad na blad ongeschonden perkament, gevuld met keurig afgeschreven woorden, worden samengehouden door een verzorgde leren boekband. Scribenten deden hun best een zo goed mogelijk boek af te leveren, terwijl lezers deze met zorg ter hand namen, voorzichtig bladerend in een zonovergoten kloosterbibliotheek.’
Leiden, Universiteitsbibliotheek, BPL MS 191A (12th century) Foto: Erik Kwakkel
Mutilaties
Hij vervolgt: ‘De werkelijkheid van het middeleeuwse boek is evenwel heel anders. Niet alleen was het manuscript slechts bij uitzondering voorzien van kleur en verluchting, veruit de meeste handschriften zijn bovendien gehavend tot ons gekomen. Veel beschadigingen zijn veroorzaakt door middeleeuwse lezers, die hun boeken veelvuldig gebruikten, en niet noodzakelijk met zorg. Er werd gescheurd, gevouwen, doorgekrast, bijgeschreven en ingeplakt. Maar ook na-middeleeuwse personen droegen bij aan de mutilatie van het oude boek, tot aan de opzettelijk vernietiging van handschriften toe: heel veel zijn er slechts in fragmentarische vorm bewaard.’
Leiden, Universiteitsbibliotheek, BUR 1 (ca. 1100). Perkamenten blad met daarin zichtbaar de haren van het beest. Foto: Erik Kwakkel
Een boek over boeken
Deze KNAW-subsidie bekostigt een project dat uitmondt in een boek bestemd voor “het grote publiek”, uit te geven door Leiden University Press. Tekst en foto’s worden door Erik Kwakkel verzorgd: ‘Het boek bejubelt de onvermoede schoonheid van het kapotte boek. Het probeert via de onverwachte dynamiek van “mooie schade” een groot publiek te betrekken bij de wereld van het middeleeuwse boek. Foto's van scheuren, gaten, krabbels en krassen kunnen bepaald fascinerend zijn. Via korte commentaarteksten wordt verteld wat de schade ons leert over de lezer van vroeger. Het doel is te laten zien dat ook middeleeuwse boeken die gewoonlijk niet te zien zijn op tentoonstellingen en in fotoboeken – namelijk beschadigde exemplaren – een verhaal vertellen.’
Leiden, Universiteitsbibliotheek, BPL MS 191A (12th century) Foto: Erik Kwakkel
Tegendraads
Kwakkel vertelt met enthousiasme over het project: ‘Het wordt een publieksboek, in het Nederlands. Fijn om weer eens gewoon in mijn eigen taal te schrijven. Het tegendraads karakter van het boek bevalt mij wel; het zwijgt over de traditionele glim en glitter. En met z'n lichtvoetige teksten zal het hopelijk de studie van het middeleeuwse handschrift op een aantrekkelijke manier bereikbaar maken voor een publiek van niet-specialisten.’
Erik Kwakkel