Twee grote NWO-subsidies voor Leids taalonderzoek
Taalkundige Johan Rooryck gaat onderzoek doen naar leervermogen en kernkennissystemen, en hoe bezit in verschillende talen wordt uitgedrukt. Samen met collega-onderzoekers heeft hij twee NWO-subsidies van in totaal 2,75 miljoen euro ontvangen voor de onderzoeksprogramma’s ‘Knowledge and Culture’ en ‘Lend me your ears’.
Knowledge and culture
Wat mensen uniek maakt
Met het project Knowledge and culture proberen de onderzoekers te bepalen wat de menselijke soort uniek maakt, en wat mensen overeenkomstig hebben met dieren. Doel is om de vaste, biologische basis van cultuur te onderscheiden van factoren die culturele variatie mogelijk maken.
‘Mensen en dieren worden geboren met ‘kernkennissystemen’, een klein aantal ‘ingebouwde’ leervermogens die voor specifieke taken gelden, taalonafhankelijk zijn en zowel bij mensen als dieren voorkomen’, legt Rooryck uit. ‘Dat weten we uit onderzoeken op diverse gebieden binnen de cognitiewetenschap: psychologie, wiskunde, cognitieve neurowetenschap, taalkunde, muziekcognitie en biologie. Deze aangeboren cognitieve vaardigheden maken het mogelijk mentale voorstellingen op te bouwen van objecten, personen, ruimtelijke relaties, getalbegrip en sociale interactie. Naast deze kernkennissystemen bezitten mensen uniek menselijke cognitieve vermogens als taal en muzikaliteit.’
Aangeboren of aangeleerd?
Het kernkennismodel daagt onderzoekers in de geestes- en taalwetenschappen uit om zich af te vragen welke delen van de cultuur door de natuur bepaald worden, en hoe opvoeding en cultuur op natuur zijn gebaseerd. Roorycks project gaat de manieren onderzoeken waarop culturele uitingen in muziek, taal en beeldende kunst worden beperkt door aangeboren, niet-specifiek menselijke kernkennissystemen voor beeldrepresentatie, getallen en ruimtelijke verhoudingen. Ook de relatie tussen kernkennissystemen en mensspecifieke aangeboren systemen als taal en muzikaliteit komt aan bod.
Lend me your ears
Over wat van jou en wat van mij is
Bezit is een fundamenteel begrip van de menselijke cultuur. Rooryck: ‘De grens tussen wat van jou en wat van mij is, kan per cultuur en per individu verschillen. Niettemin kunnen sommige dingen alleen maar van jou of alleen maar van mij zijn, bijvoorbeeld lichaamsdelen of familieleden. De menselijke taal reflecteert dit basisonderscheid tussen dingen die intrinsiek van jou zijn en dingen die dat niet zijn.’ In feite maken de meeste menselijke talen een grammaticaal onderscheid tussen overdraagbare zaken, zoals jouw auto, mijn horloge, Gerda’s geld, en onoverdraagbare zaken als lichaamsdelen – mijn hand, jouw been, haar vinger – en familierelaties als mijn zus, Jans grootvader. Dat dit basisonderscheid in vele niet-verwante talen voorkomt, lijkt erop te wijzen dat het een inherent onderdeel van het menselijk taalvermogen vormt.
Verhit debat
Roorycks voornaamste projectdoel is om onderzoek te doen naar de diverse manieren waarop taal bezit categoriseert, hoe bezitsrelaties vormelijk worden uitgedrukt in verwante en niet- verwante talen, en hoe dit onderscheid kan worden weergegeven in een model van het taalvermogen. Een ander doel is, met het oog op maatschappelijke relevantie, om de dialoog aan te gaan met aangrenzende disciplines als filosofie, psychologie en bio-ethiek, waar het bezit van eigen lichaamsdelen onderwerp van verhit debat is.
De NWO-subsidies
|
Horizon Vrije competentie Rooryck ontving tevens een NWO Vrije competitie-subsidie voor zijn project Lend me you ears: the grammer of (un)transferrable possession. Projectmedewerkers zijn zijn twee ex-promovendi van Johan Rooryck, VIDI-laureaat Marjo van Koppen (Universiteit Utrecht) en Erik Schoorlemmer (Universiteit Leiden). Deze subsidie is bestemd voor vernieuwend, hoogkwalitatief onderzoek in de sociale en gedragswetenschappen. |
Zie ook
Eind mei was er in Leiden een congres over Core Knowledge, Language and Culture
Global Interaction of Civilizations and Languages is een van de zes profielthema's in het onderzoek van de Universiteit Leiden.