Verdwijning Afrikaanse savanne desastreus voor leeuwen
Het oppervlak savanne in West- en Centraal-Afrika neemt snel af, met desastreuze gevolgen voor de leeuwenpopulaties die hier hun leefgebied hebben. Zonder beschermingsmaatregelen zijn er over tien jaar in dit deel van Afrika geen leeuwen meer. Journal of Biodiversity and Conservation, 4 december 2012.
Een groep onderzoekers van verschillende universiteiten uit diverse landen, waaronder dr. Hans de Iongh van het Centrum voor Milieuwetenschappen van de Universiteit Leiden (CML), heeft een meta-analyse gedaan aan de hand van Google Earth satelliet-opnamen van het savanne-landschap in Afrika. De onderzoekers concluderen dat het areaal savanne (een landschapstype waar tussen de 300 en 1500 mm regen per jaar valt) is afgenomen van 11,9 miljoen km2 in 1960 tot 9,7 miljoen km2 in 2000, een afname met 20%. Het onderzoek werd gefinancierd door het National Geographic Big Cat Initiative.
Nog slechts 25% over
Van het totale oppervlakte Afrikaanse savannes is nog slechts 25% over. Ter vergelijking: van het oorsponkelijke regenwoud bestaat nog 30%. De meeste degradatie van savannegebied vond plaats in West en Centraal Afrika. Oorzaken hiervan zijn de landbouw en de bevolkingsgroei.
Sterke en zwakke populaties
Op ongeveer een kwart van het savanne-areaal (plm. 3,4 miljoen km2) leven nog populaties leeuwen. Hun totale aantal wordt geschat op 32.000 tot 35.000, een afname met tweederde in vergelijking met 50 jaar geleden. Minder dan 3000 leeuwen zijn te vinden in West- en Centraal-Afrika. Op dit deel van het continent verloopt de neergang het snelst, ook in beschermde gebieden.
Van het totaal leven slechts 24.000 leeuwen in sterke gemeenschappen, 6000 in versnipperde gebieden, en in kleine populaties waarvan betwijfeld mag worden of ze levensvatbaar zijn. De meeste van deze kleine populaties komen voor in West- en Centraal-Afrika.
Al tientallen jaren leeuwenonderzoek door CML
Het CML doet al tientallen jaren onderzoek naar leeuwen in Afrika. De Iongh: ‘Onze bijdrage aan de publicatie in het Journal of Biodiversity and Conservation bestaat vooral uit onze onderzoeksgegevens. We doen ook onderzoek in diverse landen in Afrika. Ons genetisch onderzoek aan leeuwenpopulaties dekt vrijwel het hele continent.’
Leeuwen zijn economische bedreiging
Op 11 december verdedigt de Kameroenese onderzoeker Pricelia Tumenta in Leiden haar proefschrift over de leeuwenpopulaties in Afrika. Ze voorspelt dat de 17 tot 22 leeuwen in natuurpark Waza National Park in Kameroen (Centraal-Afrika) over tien jaar zijn uitgestorven. Tumenta laat zien dat de oorzaak vooral ligt conflicten tussen de bevolking en de leeuwen met betrekking tot vee. Herders rond Waza National Park lopen met name ’s nachts een groot risico van veeverlies door leeuwen die op voedsel uit zijn. Uit wraak worden de leeuwen zonder pardon neergeschoten.
Leeuwen vormen in economisch opzicht een substantiële bedreiging. Zij zorgen in het Waza-gebied voor 100.000 euro schade per jaar (prijsniveau 2010): elke herder verliest elk jaar een koe aan de leeuwen, nomadische herders zelfs twee per jaar. Dit leidt tot een kostenpost van respectievelijk 260 en 520 EUR (2010).
Meest bekeken, meest bedreigd
Hoewel de kleine leeuwenpopulatie in Waza National Park de meest door toeristen bekeken leeuwenpopulatie in Centraal-Afrika is, is het meteen ook de meest bedreigde. Toch is alle hoop nog niet vervlogen: nog steeds is het mogelijk om de leeuwen met de juiste maatregelen voor uitroeiing te behoeden. De regionale overheid kan de bescherming in het park verder opvoeren, en de regels verscherpen. Minstens zo belangrijk is zodanige maatregelen te treffen dat het park genoeg oplevert om de bevolking voldoende inkomen te bezorgen, en mens én dier van voedsel te voorzien, zonder elkaar in de weg te zitten.
National Geographic’s Big Cats Initiative
Het National Geographic’s Big Cats Initiative financiert in Afrika diverse projecten ter bescherming van de leeuwen. Zo zijn elders op een aantal plaatsen rond overnachtingsgebieden voor vee afgeschermd met ‘living walls’. Die zijn gemaakt van gaas en snelgroeiende bomen. Het afschieten van leeuwen nam onmiddellijk af. Andere mogelijkheden zijn: lawaai produceren dat de leeuwen weghoudt, of wachters aanstellen die de leeuwen in de gaten houden. Het beste zijn geïntegreerde initiatieven waar alle levende wezens wel bij varen.
Zie ook
- The size of savannah Africa: a lion’s () view, Journal of Biodiversity and Conservation, 4 december 2012
- Africa’s savannah ecosystems - and their lions - declining at alarming rate. Persbericht dd. 4 december van het National Geographic’s Big Cats Initiative
- Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden, Conservation Biology, Land Use and Biodiversity: ongoing projects
- Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden, Conservation Biology, Land Use and Biodiversity: finished projects