‘Op CERN werken: een jongensdroom die is uitgekomen.’
Promoveren in wat voor deeltjesfysici het Mekka van de moderne wetenschap is: CERN. Voor de bijna afgestudeerde natuurkundige Marco van Woerden wordt deze droom binnenkort werkelijkheid, en mag hij zich in Genève drie jaar lang bezighouden met de fundamenten van de wetenschap.
Data analyseren
Het merendeel van alle experimenten die op CERN plaatsvinden draait nog altijd om het vinden van het Higgs-boson (Higgsdeeltje), het ontbrekende elementaire deeltje dat het natuurkundige standaardmodel compleet moet maken. Marco’s werk zal voornamelijk bestaan uit het verzamelen en analyseren van data, met behulp van zelfgeschreven software. ‘50 tot 60% van de tijd zit ik achter de computer. Liever zou ik wat meer in het laboratorium staan, maar dit hoort er nu eenmaal bij als junior onderzoeker.’
Notre Dame
De te analyseren data zijn foto’s en metingen die detectoren maken van de botsingen die plaatsvinden in de Large Hadron Collider (LHC), de bekende deeltjesversneller, en die uiteindelijk het Higgsdeeltje moet aantonen. Marco gaat werken bij de grootste en belangrijkste, de ATLAS-detector. Maar zo eenvoudig is dat nog niet. Marco: ‘Eigenlijk kennen we onze detector nog niet goed genoeg. Je moet je voorstellen dat het een gevaarte is ter grootte van de Notre Dame in Parijs, vol met draden, elektrische circuits en fotogevoelige platen. Het is eigenlijk een natuurkundig systeem op zichzelf, dat we goed moeten snappen. Daar gaat veel tijd in zitten.’
Politiek
Het is niet de eerste keer dat Marco naar CERN gaat. Al eerder volgde hij er een zomerschool en bleef hij nog een jaar om zijn scriptie te schrijven en experimenten te doen. ‘Dat ik daar mocht werken was een jongensdroom die uitkwam,’ vertelt hij. ‘Maar ik heb er ook ontdekt dat je als wetenschapper best tegen een stootje moet kunnen. Ik had me nooit gerealiseerd dat er zoveel politiek bij topwetenschap komt kijken. Je moet een ijzersterk verhaal hebben, overtuigende presentaties houden en een constant kritisch publiek trotseren. Eigenlijk leer ik hier wat echte wetenschap is: elkaar toetsen en scherp beoordelen.’
De echte Zwitser
Niet alleen de experimenten die op CERN plaatsvinden zijn bijzonder. Ook de werkomgeving is inspirerend, vindt Marco. ‘Het is een soort bubbel. Alle storende elementen die je van je werk kunnen houden zijn weggenomen. Je bevindt je op een plek afgezonderd van de buitenwereld, er bestaan geen politieke problemen – een Israëliet en een Palestijn staan naast elkaar te werken – en doordat het goed betaalt kun je het dure Zwitserse leven bekostigen.’ Met de stad Genève is Marco minder blij. ‘Om eerlijk te zijn is het daar behoorlijk saai, en de Zwitsers lijken absent. Soms vraag ik mij af waar de echte Zwitsers zich bevinden.’
Yahtzee
Afgelopen december werd bekendgemaakt dat het Higgsdeeltje ongeveer 125 giga-elektronvolt moet wegen en dat het binnen een jaar duidelijk moet zijn of het bestaat of niet. Betekent dat dat Marco al spoedig geen werk meer heeft? ‘Nee hoor, de experimenten gaan gewoon door. Daarnaast doen we op CERN ook andere dingen, zoals medische apparatuur testen en experimenteren met zwaartekracht en donkere materie. Sowieso was die persconferentie wat overdreven. We hebben nog lang niet genoeg data. En de kans dat we het deeltje niet hebben gezien is even groot als zes keer achter elkaar yahtzee gooien. Die kans wordt steeds kleiner.’