Symposium Lorentz Fellow Richard Gill
Op 22 maart, vijf dagen na laatste zitting in de zaak Lucia de B, wordt hoogleraar Statistiek Richard Gill benoemd tot Distinguished Lorentz Fellow 2010-2011. Ter gelegenheid daarvan organiseert Gill een ontbijtsymposium over de verhoudingen tussen media, wetenschap en recht.
Prijs
‘Ik ben erg trots’, zegt Richard Gill terwijl hij zijn kamerdeur ontgrendelt, ‘en dat mag de universiteit ook zijn.’ De hoogleraar Statistiek is zichtbaar blij met zijn benoeming, waar ook nog een prijs van € 10.000 aan is verbonden. Het persbericht vermeldt dat ‘Gill zich sterk [heeft] gemaakt voor het verantwoorde gebruik van statistiek in rechtszaken’. Gill heeft een grote rol gespeeld in onder meer de zaak Lucia de B, waarin hij argumenteerde dat de statistische analyse die ten grondslag lag aan de bewijsvoering niet klopte.
Drie krachten
Het is puur toeval dat het symposium zo kort op de laatste rechtszaak over Lucia de B volgt, maar volgens Gill is de zaak wel een perfecte illustratie van de beoogde focus van het symposium. Gill: ‘Ik loop al een aantal jaren met het idee in mijn hoofd dat er drie partijen zijn die een rol spelen bij rechtszaken, namelijk de media, de wetenschap en justitie. Elke groep heeft zijn eigen belangen en handelt daarnaar, en dat is ook goed. Maar het belangrijkste is dat er harmonie bestaat tussen die drie krachten. Als bijvoorbeeld twee partijen samenwerken tegen de andere, dan gaat het mis.’
Lucia de B
Lucia de B, getekend in de rechtszaal.
Verpleegkundige Lucia de B werd in 2004 veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf en TBS voor zeven moorden en drie pogingen tot moord. Al snel bleek dat er veel fouten waren gemaakt in het proces. Gill: ‘Een arts heeft bijvoorbeeld verklaard dat een vermeend slachtoffer van Lucia een onnatuurlijke dood was gestorven. Later bleek dat die arts dat dachtomdat het om een patient van Lucia de B ging. In een normale situatie had hij de dood als natuurlijk beschouwd. De rechter nam het oordeel van de arts echter over en gebruikte het als ‘medisch bewijs’. Hier ligt een groot probleem. Gill: ‘Wat is de waarheid, en wie bepaalt dat? Er ligt een enorm dunne scheidslijn tussen het denken van een professional en dat van een leek. Ook daar zal het in het symposium over gaan.’
Verkeerd geïnterpreteerd
Het was wetenschapsfilosoof Ton Derksen die in zijn boek over de Lucia-zaak aantoonde dat de medewerkers van justitie statistiek gebruikten, terwijl ze zeiden dat ze dat niet deden. Gill: ‘Ze gebruikten wel statistiek, alleen noemden ze dat niet zo. Zij zagen het als bewijs. Dat bewijs was echter verkregen uit statistische gegevens die door een stelletje amateurs verkeerd werden geïnterpreteerd. Er zijn grote beginnersfouten gemaakt door mensen die helemaal niet voor het vak van statisticus zijn opgeleid. Die mensen werden echter wel serieus genomen door justitie, en ook door de media. Zo werd Lucia’s lot al snel bezegeld op basis van foute constateringen.’
Systeem onder druk
Richard Gill: ‘De communicatie tussen bèta’s en alfa’s moet beter.’
Aanvankelijk was Gill helemaal niet geïnteresseerd in de zaak Lucia de B. Pas nadat zijn vrouw hem erop wees dat er statistieken werden gebruikt in de bewijsvoering, begon hij zich in de zaak te verdiepen. ‘Ik las het boek dat Ton Derksen erover heeft geschreven. Daaruit bleek dat mijn vakgebied, de statistiek, door justitie werd verkracht. Ik was woedend. Het kan me niet schelen of iemand schuldig of onschuldig in de gevangenis zit, het gaat me erom dat dat niet gebeurt op basis van leugens over mijn vakgebied.’ Gill besloot in actie te komen. Door een artikel over de zaak te schrijven in Nature en door een petitie te openen creëerde hij nieuws. Dit was voor de media aanleiding om weer over de zaak te schrijven. Gill: ‘De zaak is heropend doordat wij het systeem onder druk hebben gezet. Al zal justitie dat natuurlijk nooit toegeven.’
Fair Trial
De zaak Lucia de B. laat goed zien hoe groot het belang is van elk van de drie betrokken groepen. Gill: ‘Je ziet dat het fout gaat als de juristen en de experts samen in een hoekje gaan bedenken hoe alles in elkaar zit. De media hebben er wel degelijk voor gezorgd dat Lucia nu een fair trial krijgt, en dat er weer meer interesse bestaat voor de forensische wetenschap.’ Het is een interessant verschijnsel waar Gill in zijn jaar als Lorentz Fellow meer onderzoek naar wil doen. ‘Ik wil graag werken aan de forensische en technische statistiek, daar kan nog veel verbeterd worden. Daarnaast moet de communicatie tussen bèta’s en alfa’s beter. De juristen moeten immers ook snappen wat er uit die statistiek naar voren komt. Het symposium moet daar de eerste aanzet toe geven.’
Links
Het Distinguished Lorentz Fellowship is een initiatief van het Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences (NIAS) en het Lorentz Center. Aan de toekenning van het fellowship is een prijs ter waarde van € 10.000 verbonden. De uitreiking, door prof. dr. Alexander Rinnooy Kan, vindt op 22 maart 2010 plaats op het NIAS.
Het ontbijtsymposium vindt plaats op maandag 22 maart van 09.00 tot 12.30 uuur, in de Burumazaal in het Onderwijsgebouw van het LUMC. Het is toegankelijk voor iedereen en er is gratis ontbijt. Meer informatie en aanmelding