Gloeiende augurk promoot natuurkunde bij scholieren
De natuurkundestudenten van Stichting Rino toeren al sinds 2005 langs middelbare scholen met hun natuurkunde-roadshow. Tijd voor een nieuw programma: donderdag 4 maart beleeft hun nieuwste productie ‘Fast Forward Physics’ in Museum Boerhaave haar première. ‘Natuurkunde is meer dan wetten en formules.’
Stichting Rino
‘Het enthousiasmeren van middelbare scholieren voor natuurkunde en natuurwetenschappen, is het doel van Stichting Rino.’ Vera Janssen, voorzitter van Rino en derdejaars student natuurkunde vertelt hoe de natuurkunde-roadshow is ontstaan. ‘Veel van de proeven uit onze huidige show Freezing Physics bestonden al en werden door hoogleraren vertoond op open dagen. Pas toen de organisatie van deze demonstraties werd doorgeschoven naar studenten, nam het initiatief een grote vlucht.’ Deze studenten verenigden zich in Stichting Rino. Geleid door een vijfkoppig studentenbestuur werkten zij de demonstraties uit en in 2005 ontstond hieruit Freezing Physics, een professionele natuurkunde-roadshow voor scholieren
Stikstof
Inmiddels is de roadshow een groot succes: zo’n vijf keer per maand bezoeken de studenten een middelbare school. De show duurt één lesuur en draait om proeven met vloeibare stikstof, een vloeistof met een temperatuur van min 196 graden Celsius. Hiermee maken de studenten het proces van fase-overgangen – de overgang van vast materiaal naar een vloeistof of van een vloeistof naar een gas – zichtbaar voor de scholieren: zodra de vloeistof in het klaslokaal uit de isolator komt, gaat het letterlijk in rook op. Daarnaast wordt supergeleiding gedemonstreerd: een blokje supergeleidend materiaal in stikstof, dat door de lage temperatuur zijn elektrische weerstand verliest, kan een magneet laten zweven.
Positieve associatie
De meeste scholieren vinden de roadshow erg leuk en de proeven spectaculair om te zien. ‘We willen scholieren laten zien dat natuurkunde meer is dan wetten en formules, dat het vak veel breder en creatiever is. We gaan met Freezing Physics zowel naar 5vwo- als 3vmbo-klassen, om de interesse voor natuurkunde aan te wakkeren en te zorgen dat scholieren positievere associaties bij het vak krijgen’, verklaart Janssen. Zit er dan niet ook een stukje promotie voor het studeren van natuurkunde bij? Lachend: ‘Ze vinden het leuk om te zien, maar of ze er ook echt natuurkunde door gaan studeren betwijfel ik.’
Nieuwe show
Na ruim vier jaar touren met Freezing Physicsheeft de show nu een opvolger: Fast Forward Physics. ‘We waren eigenlijk al heel lang bezig met het onwikkelen van een nieuwe show. Het bedenken en uitwerken van zo’n show is een heel boeiend project. Bovendien wilden we weer eens een ander aspect van de natuurkunde laten zien’, vertelt Janssen. De keuze viel op elektromagnetisme: ‘Hiermee kunnen we veel fenomenen binnen de natuurkunde koppelen. Aan de hand van bijvoorbeeld golfverschijnselen zijn meerdere hoofdstukken uit het natuurkundeboek tot één geheel te smeden.’ Een proef die dit demonstreert, bestaat uit een buis gevuld met het brandbare propaangas, waar een speaker achter staat. Steek je het gas aan, dan vertoont het vlammenpatroon de golfbeweging van het door de speaker uitgezonden geluid. Ook het laten zweven van een driehoekje van aluminiumfolie onder hoogspanning en het laten lichtgeven van een augurk op netspanning zijn proeven waarmee de studenten hopen dat Fast Forward Physics scholieren net zo enthousiast kan maken als zijn voorganger.
Leidse link
De keuze voor het thema van de eerste show was niet willekeurig. ‘We hebben in Leiden veel expertise op het gebied van lage temperaturen’, legt Janssen uit. Dat is een traditie die al ver teruggaat: al in 1890 had de Universiteit Leiden een laboratorium speciaal voor experimenten bij zeer lage temperaturen. Hier deed de Leidse hoogleraar experimentele natuurkunde Heike Kamerlingh Onnes veel van zijn belangrijke experimenten. De ontdekkingen van deze beroemde geleerde lopen als een rode draad door Freezing Physics.
Voor de nieuwe show is opnieuw een link met Leiden gevonden: Hendrik Lorentz, tijdgenoot en goede vriend van Kamerlingh Onnes. Deze eerste Leidse hoogleraar theoretische natuurkunde was een autoriteit op het gebied van elektromagnetisme. Zijn theorieën vormen dan ook het thema in Fast Forward Physics.
Première
Op donderdag 4 maart beleeft Fast Forward Physics haar première in Museum Boerhaave. ’s Middags is de ultieme test: de eerste uitvoering voor scholieren. Daarna volgt de officiële première voor genodigden en geïnteresseerden, met een impressie uit de show en een aantal proeven ‘in sneltreinvaart’, aldus Janssen. De middag wordt feestelijk afgesloten met een borrel.
Informatie over bijwonen van de première en/of boeken van natuurkunde-roadshows van Stichting Rino: rino@physics.leidenuniv.nl.
Link
Stichting Rino
(25 februari 2010/Marieke Epping)