Genoomgrootte van wilde tulpen bepaald
De Leidse onderzoeker dr. Ben Zonneveld heeft de grootte van het genoom – de hoeveelheid DNA per kern - van wilde tulpen bepaald. Zijn conclusie is dat er meer dan 87 wilde soorten zijn. Verschillende mogelijk nieuwe soorten zijn ontdekt.
Nieuwe kijk op verwantschap
Het onderzoek heeft een nieuwe kijk gegeven op de verwantschap van de wilde tulpen onderling. Elke tulpensoort heeft zijn eigen, vaak unieke DNA gewicht. Daardoor kunnen wilde tulpen die uiterlijk moeilijk te onderscheiden zijn toch goed op naam gebracht worden. Voor het onderzoek werden meer dan 400 wilde tulpen uit Europa en Azië verkregen.
7 picogram voor de mens
Het bepalen van de massa van DNA gaat in picogrammen. Een picogram is een miljoenste van een miljoenste gram. Het gewicht van het DNA per tulpencelkern blijkt sterk te variëren: van 32 picogram voor de Clusius tulp tot 69 picogram voor Tulipa gesneriana. De mens heeft ongeveer 7 picogram.
Zonneveld: ‘Dat zegt overigens niets over het aantal genen. Dat is ongeveer gelijk bij mensen en tulpen. Maar tulpen hebben een veel grotere hoeveelheid DNA dat geen duidelijke functie heeft. Waarom dat zo is begrijpen we nog niet helemaal. Maar deels heeft het te maken met de grootte van de cel: hoe meer DNA, hoe groter de kern, hoe groter de cel.’
Illegale handel
De techniek die Zonneveld heeft gebruikt heet flow cytometrie. Zonneveld: ‘Dit is een interessant en snel middel, niet alleen om iets over de taxonomie te weten te komen maar ook als controle bij de illegale handel in beschermde soorten.’
Kazakhstan
Een van de in het onderzoek ontdekte soorten – hier afgebeeld - is beschreven. Het is de Tulipa lemmersii van de Mashad pass in Kazakhstan. Hij is vernoemd naar Wim Lemmers, een eminent kenner van de tulpen in het wild.
Gekweekte tulp niet uit Turkije
Waar de gekweekte tulp vandaan komt en van welke wilde soort(en) ze afstammen is nog niet duidelijk. Hierover vindt nog nader onderzoek plaats. Wel is zeker dat ze in ieder geval niet uit het tegenwoordige Turkije komen, zoals de legende wil. Zonneveld: ‘De meeste wilde tulpen vinden we overigens in Centraal Azië en niet in Turkije.’
Clusius
De eerste tulpen in Nederland bloeiden in Leiden in 1594 in de Hortus botanicus en waren geplant door Carolus Clusius. Zonneveld vindt het daarom wel passend dat een uitgebreid onderzoek naar de grootte van het genoom van alle wilde tulpen nu in Leiden heeft plaatsgevonden. Dit gebeurde eerst aan de universiteit, bij de afdeling Moleculaire Plantkunde, en sinds kort in de Leidse tak van het Nationaal Herbarium Nederland.
BJM Zonneveld (2009) The systematic value of nuclear genome size for all species of Tulipa L. (Liliacaeae). Plant Systematics and Evolution 281: 217-245.