Thorbald van Hall is hoogleraar experimentele tumorimmunologie bij de afdeling Medische Oncologie van het LUMC. Zijn specialisatie is resistentie van tumoren tegen immunotherapie.

Meer informatie over Thorbald van Hall

Thorbald van Hall is hoogleraar experimentele tumorimmunologie bij de afdeling Medische Oncologie van het LUMC. Zijn specialisatie is resistentie van tumoren tegen immunotherapie.  

Immuuntherapie van kanker

Immuuntherapie heeft de behandeling van kanker de laatste jaren grondig veranderd. Een aantal soorten kanker wordt tegenwoordig eerstelijns behandeld met immuuntherapie en de verwachting is dat de komende jaren immuuntherapie een dominante plaats gaat innemen tussen de bestaande therapie vormen. In tegenstelling tot deze conventionele therapieën, is het doel van immuuntherapie om een afweer reactie op te wekken tegen de tumor in plaats van direct de tumor om zeep te helpen. Het werkingsmechanisme is dus principieel anders. Ook al ontstaan tumoren meestal in mensen met een goed functionerend afweersysteem, activatie hiervan is kennelijk noodzakelijk om in veel gevallen de tumoren onder controle te krijgen. Tumoren zijn adaptief en ontwikkelen ontsnappingsmechanismen, ook tegen immuuntherapie. Alhoewel een aantal van zulke mechanismen (bijvoorbeeld het uitschakelen van HLA antigeen presentatie) al decennia geleden zijn beschreven, worden ze nu steeds vaker gezien door de hoge selectie druk uitgeoefend door effectieve immuuntherapie en de sterke toename van patiënten die met immuuntherapie behandeld worden. Het ontrafelen van onderliggende ontsnappingsmechanismen in fundamenteel en vroeg preklinisch onderzoek is cruciaal voor het vinden van therapeutische aangrijpingspunten voor deze ontsnapte tumoren. De ambitie is om deze tumor varianten toch vatbaar te maken voor het immuunsysteem en meer patiënten te laten profiteren van behandeling met immuuntherapie.

Alternatieve aangrijpingspunten voor ontsnapte tumoren
De meeste vormen van immuuntherapie zijn gebaseerd op witte bloed cellen van het afweersysteem, de T cellen. Deze afweer cellen herkennen kanker cellen aan kleine stukjes eiwit en ruimen ze dan op. Kanker cellen kunnen deze kleine stukjes eiwit afschakelen en daarmee onzichtbaar worden voor de T cellen. Mijn onderzoek heeft aangetoond dat het afschakelen niet ongestraft blijft en dat er alternatieve T cellen opstaan tegen deze onzichtbare kanker cellen. Deze T cellen richten zich op nieuwe structuren die we TEIPP noemen. Na vele jaren van fundamenteel onderzoek gaan we nu deze inzichten toepassen bij patiënten met kanker in de vorm van een nieuwe immuuntherapie.

Een tweede belangrijke onderzoekslijn richt zich op een dempingsmechanisme bij de T cel afweer. Het remmende molecuul HLA-E wordt door tumoren ingezet om T cellen te inactiveren. De receptor die op HLA-E aangrijpt is NKG2A/CD94. Mijn onderzoeksgroep was betrokken bij deze ontdekking, waarvan het concept ook getest wordt in de kliniek. Maar HLA-E blijkt ook andere immuun receptoren te remmen, zoals LILRB1 en VISTA. Hiermee worden weer andere immuun cellen geremd. Vele fundamentele onderzoeksvragen zullen komende jaren nog beantwoordt moeten worden om het beeld rond HLA-E compleet te krijgen. Uiteindelijk zullen slimme combinaties van immuun interventies in de toekomst meer patiënten gaan helpen. 

Wetenschappelijke carrière

Thorbald van Hall heeft BioMedische Wetenschappen gestudeerd aan de Universiteit van Leiden. Gelijk daarna is hij in 1994 gestart met zijn promotie onderzoek bij de groep van Prof Dr CJM Melief in het LUMC. Dat onderzoek richtte zich toen al op de interactie tussen het afweersysteem en tumoren. In 2000 promoveerde hij aan de Leidse Universiteit met het proefschrift getiteld ‘Identity and processing of CTL epitopes in murine tumors’. Zijn loopbaan vervolgde hij, enigszins ongebruikelijk, in dezelfde onderzoeksgroep, omdat hij een subsidie binnenhaalde op een onderwerp uit zijn promotie werk. Na zes jaar werd dit werk beloond met een publicatie in Nature Medicine. Als jonge wetenschapper heeft hij de CJ Kok prijs ontvangen en als docent meerdere onderwijsprijzen. In 2005 heeft hij gewerkt in het prestigieuze Karolinska Instituut in Stockholm bij de groep van Prof Dr HG Ljunggren, een expert op het gebied van tumoren en natural killer cellen. In 2007 volgde een staf positie op de afdeling Klinische Oncologie van het LUMC en in 2011 startte hij zijn eigen groep als universitair hoofddocent. Sinds juni 2020 is Thorbald van Hall benoemd als hoogleraar met experimentele tumorimmunologie als leerstoel en is lid van verscheidene verenigingen, zoals die van de Nederlandse Immunologen (NVVI) en de Europese en Amerikaanse verenigingen voor tumor immunologie (EATI en CIMT).  

Publicaties