Werktitel proefschrift: 'Omgang met regels'. Participeert als duale promovendus in het programma van Leiden University Dual PhD Centre. Promotiedatum: 26 september 2024 om 11:30 uur.

Meer informatie over Ritsart Plantenga

Ritsart Plantenga, voormalig hoofd HBO-Rechten opleidingen bij de Academie voor Bestuur, Recht en Veiligheid van De Haagse Hogeschool doet onderzoek naar de wijze waarop mensen met regels omgaan, met een specifieke focus op de psychologische aspecten van deze omgang. Mensen roepen vaak om regels als zij allerlei belangen veilig gesteld willen zien maar tegelijkertijd klagen zij ook veel over regels. Al deze klachten bundelen zich samen in het begrip regeldruk. Ik verwacht dat regeldruk ons veel kan leren over de wijze waarop mensen met regels omgaan.

Regeldruk brengt de economie grote schade toe, voedt het wantrouwen jegens de overheid en draagt bij aan maatschappelijke onrust. Sinds de tachtigerjaren van de vorige eeuw behoort het terugdringen van regeldruk daarom tot één van de speerpunten van overheidsbeleid. Dit beleid wordt echter gedomineerd door een economisch perspectief waarbij het voornamelijk gaat om een instrumentele aanpak van regeldruk. Regeldruk wordt hierbij gezien als de negatieve resultante van een kosten-batenanalyse van regels. Dit perspectief kan het ervaren van regeldruk echter niet voldoende verklaren waardoor het steeds meer kritiek krijgt. De interesse in de wijze waarop mensen regeldruk ervaren neemt daarmee toe.

Om de regeldrukervaring te onderzoeken wordt het economisch perspectief verschoven naar een psychologisch perspectief van waaruit het begrip regeldruk wordt gedefinieerd. Vervolgens wordt op basis van twee belangrijke theorieën, de Cognitive-Experiential Self-Theory (CEST)^[1] van Epstein en een theorie van Cropanzano^[2], een psychologische architectuur van regeldruk ontworpen waarna vier onderzoeken dit theoretische construct valideren.

Op basis van deze theorieën weten we dat informatie door ons brein via twee verschillende, maar nauw samenwerkende, systemen wordt verwerkt, een ervaringsgericht systeem en een rationeel systeem. Mensen blijken echter een voorkeur te hebben voor één van beide systemen. Zij lijken daarmee (iets meer) op één van beide systemen te vertrouwen. Deze voorkeur is meetbaar en leidt tot variaties in de wijze waarop mensen fenomenen interpreteren en erop reageren.

Dit onderzoek laat zien dat mensen, afhankelijk van hun voorkeur voor informatieverwerking, verschillende representaties van het begrip regeldruk maken en dat zij regeldruk ook verschillend ervaren. Zij gebruiken ieder een eigen vocabulaire om hun ongenoegen te uiten zodat er twee onderscheidende regeldruk discoursen zijn. Bovendien hebben zij ook uiteenlopende motieven om regeldruk te ervaren. Dit alles brengt met zich mee dat ze een beslissing om regels al dan niet op te volgen ook anders maken. Kortom, de verwerkingsvoorkeur bepaalt de wijze waarop mensen met regels omgaan en dit onderzoek laat zien waarin deze omgang zoal varieert.