Haico van Attikum is hoogleraar Chromatine en DNA reparatie bij de Leidse faculteit Geneeskunde en werkzaam bij de afdeling Humane Genetica van het Leids Universitair Medisch Centrum.

Meer informatie over Haico van Attikum

Haico van Attikum is hoogleraar Chromatine en DNA reparatie bij de Leidse faculteit Geneeskunde en werkzaam bij de afdeling Humane Genetica van het Leids Universitair Medisch Centrum.

DNA schade respons (DSR)

De DNA schade respons (DSR) is een netwerk van cellulaire pathways die DNA beschadigingen kunnen detecteren en repareren. Defecten in de DSR kunnen leiden tot mutaties en genoominstabiliteit en kunnen ziekten zoals kanker tot gevolg hebben. De onderzoeksgroep van Van Attikum gebruikt cross-disciplinaire aanpakken, met inbegrip van genetica, proteomics, microscopie en bioinformatica in gist, muis en humane/patient cellen, om eiwitten te identificeren die betrokken zijn bij de DSR en hun rol in het behoud van genoomstabiliteit en het voorkomen van humane ziekten te bestuderen. Het onderzoek van de groep van Van Attikum richt zich op de volgende onderwerpen:

Systeemanalyse van de DNA schade respons.
Om de DSR te bestuderen maakt de onderzoeksgroep van Van Attikum onder meer gebruik van Epistatic MiniArray Profiling (EMAP). Hiermee worden interacties tussen genen in het complexe DSR netwerk in kaart gebracht. Vervolgens worden genetische aanpakken en proteomics gebruikt on genen en pathways betrokken bij de DSR verder te ontrafelen. Een gintegreerde bioinformatische aanpak wordt toegepast om de cellulaire pathways en het DSR network te visualiseren.

Chromatine-modificerende eiwitten betrokken bij DNA reparatie en ziekte.
De efficiente detectie en reparatie van DNA schade wordt gecompliceerd door het feit dat genomsich DNA in een eiwitverpakking zit die chromatine genoemd wordt. Chromatine-modificerende eiwitten kunnen helpen om de deze barrière te overkomen op plekken waar het DNA beschadigd is en gerepareerd moet worden. De onderzoeksgroep van Van Attikum bestudeert hoe chromatine-modificerende eiwitten het DNA reparatie process reguleren en daarmee ziekten kunnen voorkomen.

Ubiquitylerende en de-ubiquitylerende enzymen betrokken bij DNA reparatie en kanker.
Post-translationele modificaties van eiwitten spelen een belangrijke rol in de regulatie van de DSR. Ubiquitylering is een modificatie die een sleutelrol speelt in dit process. Echter, hoe de ubiquitylering van eiwitten de DSR precies reguleert is niet duidelijk. De onderzoeksgroep van Van Attikum heeft verschillende ubiquitylerende en de-ubiquitylerende enzymen geidentificeerd en bestudeert hun rol in DNA reparatie en potentieel om als druggable target in anti-kankertherapie gebruikt te kunnen worden.

Functionele analyse van genetische varianten in borstkanker predispositie genen.
Missense varianten in vermeende borstkanker predispositiegenen worden veelal gevonden in patienten met een familaire aanleg voor borstkanker. Het is echter moeilijk om een directe correlatie met borstkanker risico voor deze varianten te voorspellen. Veel borstkanker predispositiegenen zijn betrokken bij DNA reparatie. De onderzoeksgroep van Van Attikum ontwikkelt assays op het gebied van DNA reparatie om het functionele effect van missense varianten in vermeende borstkanker predispositiegenen beter te kunnen bepalen en een betere inschatting van het kankerrisico te kunnen maken.    

De onderzoeksgroep van Van Attikum maakt deel uit van het profileringsgebied “Cancer Pathogenesis and Therapy” van het Leids Universitair Medisch Centrum, dat een multi-disciplinaire aanpak gebruikt om resultaten verkregen uit basaal onderzoek op het gebied van de kankergenetica, moleculaire celbiologie en immunolgie te vertalen in kankerbehandeling op maat. De onderzoeksgroep van Van Attikum richt zich hierbij op het begrijpen en exploiteren van DNA reparatiemechanismen om kankertherapie en predictie van kankerrisico te verbeteren. Het onderzoek sluit aan bij de strategische nota “Merkbare Meerwaarde” en  twee expertise centra, namelijk het Centrum voor Metale Retardatie Syndrome en het Kankercentrum voor Vrouwen, van het Leids Universitair Medisch Centrum, alswel de Nationale Wetenschapsagenda, te weten vraag 77 (over hoe epigenetische factoren ziekte beïnvloeden), 81 – 85 – 135 (over hoe genetica en celbiologie bij kunnen dragen aan de ontwikkeling van betere behandelingen van zeldzame aandoeningen en veelvoorkomende ziekten zoals kanker) en 98 (over hoe biomedisch onderzoek kan leiden tot medicijnontwikkeling). 

Wetenschappelijke carrière

Haico van Attikum heeft zijn promotieonderzoek gedaan aan de universiteit van Leiden. De titel van zijn proefschrift (2003) luidt: “Genetic requirements for the integration of Agrombacterium T-DNA in the eukaryotic genome”. Vervolgens is hij als postdoctoraal onderzoeker in de groep van Prof. Dr. Susan Gasser werkzaam geweest bij de Universiteit van Genève (2003 – 2004) en het Friedrich Miescher Instituut voor Biomedisch Onderzoek (2005-2007). Daar is hij zijn werk aan chromatine en DNA reparatie gestart. In 2007 is hij zijn eigen onderzoeksgroep gestart bij het Leids Universitair Medisch Centrum waar hij in 2017 is benoemd tot hoogleraar Chromatine en DNA reparatie.

Betrokken onderzoeksthema's LUMC:

• Cancer
• Medical genomics

Prijzen een eervolle benoemingen

Voor zijn onderzoek heeft Haico van Attikum verschillende beurzen ontvangen van onder meer EMBO, HFSP, KWF, NWO (TOP-GO en VIDI), EU, en ERC (Consolidator). Daarnaast heeft hij de Young Investigator award van de European Environmental Mutagens Society (2009) de C.J. Kok prijs (2012) voor zijn wetenschappelijke werk ontvangen. In 2017 is hij benoemd tot voorzitter van de Nederlandse Verening voor Stralingsbiologie (NVRB).

Publicaties