Onderzoek bij het Levend Lab

Wat doen bestrijdingsmiddelen, bemesting of plastic met de waterkwaliteit? En hoe beïnvloeden wind en regen de data? Dat en meer onderzoeken de Leidse milieuwetenschappers in de 32 sloten van het Levend Lab.

In het Levend Lab doen onderzoekers onder realistische omstandigheden onderzoek naar de gevolgen van verontreiniging. Verder kijken ze hoe je voedsel op een duurzame manier kunt produceren. En hoe je daarbij de bodem en het water schoon kunt houden. Hieronder meer informatie over de onderzoeksprojecten.

EcoWizard: Nanomaterialen ecologisch beoordelen

Wat voor effect hebben nanodeeltjes in de natuur? Wat doen ze met organismen en met de interactie tussen soorten? Dat is nog niet bekend. Het is de ambitie van hoogleraar ecotoxicologie Martina Vijver om data uit lab- en veldonderzoeken te combineren. Dat is baanbrekend: deze data geven straks voor het eerst inzicht in de langetermijneffecten van nanodeeltjes (ENM, Engineerd Nano Material).

De projectresultaten vormen straks de ruggengraat van nieuwe ecologische modellen. Met die modellen kun je straks een inschatting maken van de milieu-impact van ENM’s, wat ook weer te gebruiken is voor andere ecosystemen.

Rode rivierkreeft: dader of slachtoffer?

In Nederland wordt de Amerikaans rode rivierkreeft in verband gebracht met allerlei problemen in zoetwatersystemen, zoals overbemesting en destabilisatie van dijken. Het is alleen nooit wetenschappelijk aangetoond of dit ook klopt. Krijn Trimbos wil daar verandering in brengen. Dat wil hij doen door de samenstelling van de levensgemeenschappen te bepalen in sloten. Daarvoor nemen de onderzoekers watermonsters in sloten met en zonder kreeften. Uit die monsters halen ze het DNA dat de zoetwaterorganismen hebben achtergelaten – ook wel eDNA genoemd. Vervolgens kijken de onderzoekers of de aanwezigheid van kreeften zorgt voor een verandering in die levensgemeenschappen. Zo kunnen ze bepalen wat het effect is van de Amerikaanse rode rivierkreeft op zoetwatersystemen.

Wat de mens betekent voor de mug

Sam Boerlijst probeert te ontcijferen hoe menselijke invloeden zoals klimaatverandering, landgebruik en watermanagement muggenpopulaties beïnvloeden. Met de experimenten die hij in het Levend Lab doet, ontwikkelt hij modellen. Met deze modellen kunnen wetenschappers voorspellen of mensen in bepaalde gebieden meer risico lopen op overdracht van ziektes door muggen. ‘Vervolgens kun je dat risico bijvoorbeeld vermijden of beperken,’ aldus Boerlijst.
> Lees meer over dit onderzoek

Kleine plastic deeltjes, grote gevolgen voor het milieu?

Wetenschappers denken dat organismen zoals libellen kleine plastic deeltjes in kunnen slikken. Het idee is ook dat ze deze doorgeven in de voedselketen. Promovendi Martin van der Plas en Tom Nederstigt doen hier onderzoek naar onder leiding van Martina Vijver en Krijn Trimbos. Ze kijken hoe plasticdeeltjes zich verplaatsen binnen zoetwater-ecosystemen en of de structuur hiervan verandert en anders gaat werken. Dat doen ze op een innovatieve manier: op basis van DNA in watermonsters (eDNA) brengen ze de hele levensgemeenschap van het Levend Lab in kaart. Hierbij analyseren ze soorten stuk voor stuk om hun blootstelling aan plastic deeltjes te bepalen. Zo hopen de onderzoekers de impact van plasticvervuiling op het milieu beter te kunnen begrijpen.

Ecologische impact op nano-schaal

Tom Nederstigt onderzoekt hoe nanomaterialen op basis van titanium, veel gebruikt in bijvoorbeeld zonnebrandcrème, op de lange termijn nadelige gevolgen kunnen hebben in zoetwaterecosystemen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat een gedeelte van die nanomaterialen uiteindelijk in oppervlaktewateren terecht komt.

Nanomaterialen nemen langzaam maar zeker de plaats in van traditionele chemicaliën in veel producten. Van kleurstoffen in cosmetica tot geavanceerde toedieningssystemen voor bestrijdingsmiddelen.

Zoals de naam doet vermoeden onderscheiden nanomaterialen zich met name door hun kleine afmetingen, namelijk tussen de 1 en 100 nanometer. Zo'n klein deeltje gedraagt zich anders dan een groter deeltje, maar het fijne weten we daar nog niet van.

De natuurgetrouwe onderzoeksopstelling van het Levend Lab maakt onderscheidend onderzoek op dit gebied mogelijk. Dit project helpt om de mogelijke milieu-impact van deze relatief nieuwe groep stoffen beter te begrijpen. 

Landschappen waar je ziek van wordt

Maarten Schrama en het One Health-team onderzoeken hoe wij als mensen ziekten en ziektevectoren bevorderen in de ecosystemen die ons omringen. Ze gebruiken een gecombineerde aanpak van laboratoriumstudies, veldstudies en modellering om infectieziekten beter te begrijpen. Uiteindelijk hopen de onderzoekers infectieziekten beter te kunnen voorspellen en voorkomen.