Bestuurlijke dwangsommen tegen overheden verliezen effectiviteit
Doordat de beslistermijnen in de Wet openbaarheid van bestuur (Woo) steeds vaker niet worden gehaald, worden in toenemende mate dwangsommen aan overheden opgelegd. In hoeverre is dit middel nog effectief? Geerten Boogaard, hoogleraar decentrale overheden, bespreekt de vraag in Mr.
Onderzoekers van Follow the Money berichten afgelopen zomer dat een dwangsom ‘niet veel meer waard is.’ Een inmiddels derde ingezette gang naar de rechter, omdat het Ministerie van VWS niet in staat bleek informatie over de mondkapjesdeal tijdig te verstrekken, bleek geen effect te hebben. Ook het COA en de IND hebben met enorme dwangsommen te kampen en hebben er dit jaar al meer dan duizenden ontvangen, bericht Mr.
Boogaard vindt het ‘te makkelijk om in te beuken op de overheid wanneer beslistermijnen niet worden gehaald.’ Er zijn volgens hem ook ambtenaren die zich wel aan de Woo willen houden, maar vol zitten met dossiers die betrekking hebben tot 'het afwikkelen van dwangsommen door rechters dan met inhoudelijk werk.' Bij de IND krijgen deze dossiers met dwangsom door de rechter inmiddels geen voorrgang meer en wordt er gewerkt volgens de first in, first out methode. Hiermee worden de dossiers van burgers met of zonder financiële middelen, al of niet met dwangsom op volgorde van binnenkomst behandeld. En 'ergens is daar wel iets voor te zeggen', aldus Boogaard.
Volgens Boogaard is er sprake van normaliseren van dwangsommen, terwijl het een uitzondering moet zijn. In de praktijk worden dwangsommen nl. steeds vaker in de begroting, onder de post juridische kosten, opgenomen. Dit gebeurde o.a. bij de Toeslagenaffaire en leidde tot een aanzienlijke reputatieschade voor de betrokken overheden en een afbrokkelend vertrouwen van de burger in de overheid.
Onderzoek door van één van Boogaard's studenten wijst uit dat de financiële prikkel op overheidsorganen niet effectief is. Degene die de dwangsom oplegt is zeker niet degene die het beleid of de werkprocessen moet wijzigen. Boogaard pleit om die reden voor dwangsommen die reputatieschade veroorzaken bij de ontvangers, in plaats van alleen maar financiële schade. ‘Er is een gezamenlijke verantwoordelijkheid om de dwangsom als instrument weer effectief te maken.’
Meer weten?
Foto: Ruddy Media via Unsplash