Hoogleraar Ester van der Voet brengt de tweedehands goudmijn in kaart
Leidingen, kabels, beton. De bodem van Nederland ligt vol materialen die na vervanging ongebruikt onder de grond blijven liggen. Een goudmijn, volgens hoogleraar Duurzaam grondstofgebruik Ester van der Voet. Zij onderzoekt de urban mine: hoeveel grondstoffen in de ‘mijn’ Nederland kunnen we hergebruiken? Ze sprak erover in de Volkskrant.
Het gaat vooral om beton en staal, aldus Van der Voet. Dat recyclen we vaak niet, omdat het niet rendabel is, of omdat bouwbedrijven twijfelen aan de kwaliteit van tweedehands beton. ‘Verder liggen onder de grond vele kilometers leidingen met koper en aluminium,’ vertelt Van der Voet. ‘Een slapende voorraad, die naast nieuwe leidingen blijft liggen.’
Aantallen zijn niet te bevatten
Van der Voet heeft de aantallen zo goed mogelijk in kaart gebracht, en die gaan volgens haar je bevattingsvermogen te boven. ‘In Nederland is in totaal 7,81 miljard ton gebruikt materiaal voorhanden. Per hoofd van de bevolking is dat 448 ton, verstopt in leidingen, spullen en gebouwen.’ Van de 400 duizend ton aluminium en koper onder de grond, voornamelijk in elektriciteitskabels, is 13 duizend ton niet meer in gebruik. Van der Voet: ‘Je zult dus moeite moeten doen om eraan te komen.’
'Je hoeft niet elk jaar een nieuwe iPhone'
De overheid heeft steeds meer interesse in het bemachtigen van deze grondstoffen. Dat komt voornamelijk door de doelstelling het primaire grondstofgebruik in 2030 met 50 procent te reduceren. Van der Voet adviseert daarbij. ‘Door beter te recyclen hoeven we minder uit de grond te halen. Een andere optie is de levensduur van producten verlengen. Reparaties zouden makkelijker en goedkoper moeten worden.’ En ook als consument hebben we een verantwoordelijkheid: ‘Je hoeft echt niet elk jaar de nieuwste iPhone, en afval kunnen we prima scheiden.’
‘KPN vroeg aan óns waar kun koperen leidingen eigenlijk liggen’
Aankloppen voor gegevens
Het verzamelen van alle voorraadgegevens is nog een flinke klus. Van der Voet en haar collega’s combineerden allerlei databases, registers en literatuur. Voor informatie over kabels en leidingen, schreven ze alle netbeheerders aan. ‘Die wilden uit veiligheidsoverwegingen niet altijd alles delen,’ vertelt Van der Voet. ‘Maar KPN vroeg juist aan óns waar hun koperen leidingen liggen en hoe groot de voorraad is. Dat weten ze dus zelf niet. Ze denken dat het misschien ooit wel verplicht zal worden om je rommel op te ruimen en te hergebruiken. Dat lijkt mij geen slecht idee.’
Zetje in de goede richting
Er zijn al wat bedrijven en instanties die het goede voorbeeld geven. ‘Voor het overige is een gedragsverandering nodig,’ stelt Van der Voet. En dat is lastig, omdat niemand precies weet hoeveel er te halen en te verdienen valt. ‘Als een gedolven grondstof eenmaal verkocht is, kijkt niemand er meer naar om. Terwijl we er wel iets mee kunnen. Zeker als we ons onafhankelijk willen maken van landen als Rusland en China. Door de huidige geopolitieke veranderingen is het denken hierover wel aan het omslaan. Zo hebben de vele nadelen van de toestand in de wereldpolitiek ook nog een voordeel.’
Duurzaam slopen in eigen stad
Wie goed kijkt, zal de metalen balken uit het geraamte van het Circulaire Paviljoen nabij Leiden Centraal misschien herkennen: ze komen namelijk uit de gesloopte Gorlaeus Hoogbouw. Dezelfde balken zijn ook gebruikt voor de circulaire bouw van BioPartner 5 op het Leiden Bio Science Park, dat in 2021 gereed zal zijn. En zo leeft onze hoogbouw voort op twee nieuwe plekken in Leiden.
Lees hier meer over de duurzame sloop en bouw van onze campus: Gorleaus hoogbouw leeft voort in twee nieuwe Leidse gebouwen.
‘Ik zie mijn studenten terechtkomen op posities waarvan ik denk: hier kan jij verschil maken.’
Samen voor een betere wereld
Al gaat de transitie langzaam, Van der Voet heeft hoop voor de toekomst, en vertrouwen in haar studenten. ‘Ik zie hen terechtkomen op posities waarvan ik denk: hier kun jij verschil maken. Met ons internationale masterprogramma Circle richten we een community op die over grenzen kijkt en zonder vooroordelen kennis deelt over elkaars culturen en gewoonten. Dat is zo belangrijk. Dit zijn wereldwijde problemen, die lastig zijn op te lossen.
‘Al gaat de energietransitie traag, er is al veel gaande. Ik geloof dat de mensheid in staat is om ook dit probleem te tackelen. Eer het zover is, zijn we vast veel kwijtgeraakt. Maar misschien kunnen er dingen terugkomen, of hebben we in elk geval een leefbare situatie. Voor de planeet zou het ongetwijfeld beter zijn wanneer de mensheid uitsterft. Maar tot die tijd kunnen we onszelf maar beter van een toekomst voorzien.’
Verder lezen
Lees het hele interview met Ester van der Voet in De Volkskrant – Onze bodem is rijk aan tweedehands schatten (€)
Op 29 november verscheen Van der Voet in Trouw. Voor de serie Groen Claim geeft ze commentaar op de claim van horlogemerk Skagen dat 90 procent van de collectie duurzaam is.
Lees hier het artikel in Trouw – Horlogemerk Skagen beweert duurzaam te zijn, maar wat is dat precies?