De mens achter de moordenaar begrijpen
Marieke Liem, universitair hoofddocent aan het Institute of Security and Global Affairs, was 28 februari te gast bij Brainwash Podcast en besprak daar de grote vragen rondom moord die haar bezighouden.
Eigenlijk is iedereen in een bepaalde mate gefascineerd door moord. Voor Marieke Liem ligt de professionele fascinatie in het feit dat moordenaars als dusdanig extreem worden gezien, dat zij vaak als 'abnormaal' worden beschouwd. Hebben extreme gedragingen echter ook persé een extreme uitleg nodig? Of doen we dit simpelweg omdat we onszelf er gemakkelijker van kunnen distantiëren? Dit distantiëren is volgens Marieke tot een bepaald niveau wel terecht, het wordt gedaan om de eigen identiteit in stand te houden. De empirische werkelijkheid laat echter een ander beeld zien: Het merendeel van de moorden worden gepleegd door mensen die niet 'gestoord' zijn. We kunnen ons soms wel degelijk identificeren met moordenaars en veruit de meeste vormen van moord gebeuren relatief impulsief.
‘Geschreven tekst of cijfers zijn makkelijker los te laten dan persoonlijk met moordenaars te praten.’
‘Familie is een gevaarlijke sociale eenheid’
Na een eerste aanraking met een zaak rondom een familiedoding, raakte Marieke geïnteresseerd in de grote vraag ‘hoe kon dit gebeuren?’ waar ze destijds geen antwoord op kon vinden. De fascinatie in hier onderzoek naar doen ligt in mede het feit dat je iemand een bepaalde geruststelling wilt kunnen geven. We zijn vaak bang voor de enge mannen in de bosjes als we naar huis lopen, maar de kans is – statistisch gezien – veel groter dat degene die naast je slaapt je om het leven brengt. Achter gesloten deuren kunnen binnen families enorme conflicten plaatsvinden. De oorzaken bij iedere moord, en zo ook familiemoord, zijn meervoudig.
Vrouwelijke en mannelijke moordenaars: een andere soort?
Verschillen vrouwelijke van hun mannelijke tegenpool? Marieke bespreekt hoe vrouwen vaak vanuit andere beweegredenen moorden dan mannen, en op een minder fysieke manier. Als we kijken naar alle vrouwen die doden wordt er alsnog voornamelijk gebruik gemaakt van steek- en vuurwapens, maar de meeste moorden waarbij gebruik wordt gemaakt van gif worden wel door vrouwen gepleegd.
Ondanks grote verschuivingen op het gebied van emancipatie en gelijkheid voor vrouwen blijft moord toch een mannenzaak, het merendeel van de daders zowel als slachtoffers van moorden zijn man. Buiten het gezin doden vrouwen relatief weinig. Theoretisch bezien is dit omdat vrouwen zich minder vaak in risicovolle situaties bevinden dan mannen, die vaker betrokken raken in trots-, eer- of geldconflicten.
Marieke bespreekt als een tweede mogelijke verklaring dat mannen en vrouwen al op jonge leeftijd op een andere manier worden aangeleerd met frustratie en andere emoties om te gaan.
De vraag is ook of we wel naar gender moeten kijken als het gaat over geweld binnen relaties. In de moderne samenleving is gender juist een sociaal construct. Het is lastig te achterhalen of een vrouw gedood is omdat ze een vrouw is, of door compleet andere redenen.
Luister het volledige fragment, waar Marieke ook het leven van moordenaars ná de gevangenis bespreekt.