De Nederlandse overheid is efficiënt, feit of fictie?
Het is makkelijk om af te geven op ambtenaren maar is de overheid wel zo log en onhandelbaar? Een rapport van de OESO laat zien dat de Nederlandse overheid in de afgelopen jaren hard sneed in het aantal ambtenaren. Zeger van der Wal, hoogleraar bij het Instituut Bestuurskunde van de Universiteit Leiden in Den Haag, werd naar aanleiding van zijn column over dit onderwerp geïnterviewd voor de landelijke media.
Elke twee jaar legt de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling), de overheden van de 40 rijkste landen onder de loep. Uit deze analyse blijkt dat de Nederlandse overheid het sterkst is gekrompen. Zeger van der Wal besteedde hier afgelopen jaar al aandacht aan in het FD. In zijn column contrasteerde Van der Wal de negatieve houding van Nederlanders tegenover ambtenaren met het hoge aanzien dat ons ambtelijk apparaat wereldwijd geniet.
Goede prestaties
Toen OESO dit jaar haar rapport presenteerde, kwam Trouw bij Zeger van der Wal om de resultaten te verklaren. Het interview was op 21 juli 2017 in de krant te lezen. 'Het Nederlandse ambtenarenapparaat scoort hoog op het gebied van efficiëntie en effectiviteit,' zegt Van der Wal. 'Daarmee denk ik dat Nederland een voorbeeld voor de andere ontwikkelde landen is.' Hij verwijst naar de enorme verkleinings- en efficiëntieslag die plaats heeft gevonden in de afgelopen tien jaar. Er zijn nu 13.000 minder rijksambtenaren.
Verfrissend
Trouw was niet de enige die aandacht besteedde aan het onderwerp. Hoe komt het dat het onderwerp aanslaat? ‘Ik vind het wel verfrissend!’ zegt van der Wal, ‘Het is zo makkelijk om te klagen en daarom is het verrassend als de realiteit deels anders blijkt te zijn. Onze overheid levert prima werk tegen redelijke kosten als je het vergelijkt met andere Westerse landen.’
Nuance bij de cijfers
Er zijn echter enkele kanttekeningen te maken bij de analyse van de OESO. Volgens Van der Wal is er een onderscheid te maken tussen lokaal en provinciaal bestuur enerzijds en de nationale overheid anderzijds. OESO onderzoeken richten zich op de nationale overheid. ‘Daarnaast worden er al decennia veel diensten verzelfstandigd en geprivatiseerd en dat komt niet altijd in dit soort cijfers terug. Het blijkt ook lastig externe inhuur terug te dringen, zoals onlangs uit de cijfers van ministeries bleek’, aldus Van der Wal.
Toekomstige ontwikkelingen
Het valt nog te bezien hoe de overheid zich in de toekomst zal ontwikkelen. Van der Wal: 'Een deel van de bezuinigingen is tot stand gekomen door uitgaven naar voren te schuiven of te decentraliseren. Er komt een nieuw kabinet aan met allerlei wensen en het gaat economisch beter. Dat betekent dat de krimp deels cosmetisch is geweest en zelfs weer kan omslaan in groei.'
Economisch herstel
Wel heeft de Nederlandse overheid simpelweg sneller, harder en ingrijpender hervormd dan veel andere landen. 'Voorbeelden hier van zijn Japan, Zuid Korea, de VS en Centraal en Zuid-Europese landen,’ zegt Van der Wal. 'Landen zoals Ierland en Nieuw-Zeeland hebben wel stevig hervormd maar doen dat al veel langer in het streven naar een slagvaardiger overheid. Hoewel ik voorzichtig ben de relatie 1-op-1 te leggen, is het daardoor misschien niet verrassend dat deze landen in de afgelopen jaren er ook sneller weer economisch bovenop zijn gekomen.'
Het Financieele Dagblad: 'Zó slecht doen ambtenaren het ook weer niet', 30 september 2016
Trouw: ‘Minder ambtenaren in Nederland, meer efficiëntie’, 21 juli 2017
Het Parool: ‘Nederlandse ambtenaren werken efficiënter’, 22 juli 2017