Milieuwinst in transportsector valt vaak tegen
Eco-innovaties als zuinigere auto’s leveren vaak niet de milieuwinst op die de makers verwachten. Dat komt door het zogeheten rebound-effect, concludeert de Leidse industrieel ecoloog David Font Vivanco op basis van nieuwe rekenmethoden. Promotie op 3 maart.
De transportsector is verantwoordelijk voor meer dan 20 procent van de broeikasgassen die bijdragen aan de klimaatverandering. Innovaties in de sector kunnen dus flinke milieuwinst opleveren. Wanneer fabrikanten met nieuwe producten komen, proberen ze vooraf te voorspellen hoe groot de totale milieubelasting hiervan zal zijn. Ze doen dat bijvoorbeeld op basis van levenscyclusanalyses. Maar de milieuwinst die ze zo berekenen valt in de praktijk vaak tegen.
Reisje naar Indonesië
Door het rebound-effect, vertelt Font Vivanco, wordt de beoogde energiebesparing gedeeltelijk of zelfs geheel op een andere manier teniet gedaan. Het effect is volgens Font Vivanco het eenvoudigst uitleggen met een voorbeeld. ‘Fabrikanten ontwikkelen personenauto’s die efficiënter omgaan met brandstof, met als doel een hogere energie-efficiëntie. Doordat ze besparen op brandstof, ondervinden gebruikers dus economisch voordeel. Normaal gesproken gaan ze dat bespaarde geld uitgeven. Aan meer autorijden, of aan een reisje naar Indonesië. Zo wordt de energiebesparing alsnog gedeeltelijk teniet gedaan.’
Besparingen
Wetenschappers willen graag voorspellen hoe mensen de besparingen besteden, zodat ze ook de milieubelasting dáárvan kunnen incalculeren. Font Vivanco: ‘Het makkelijkst is mensen ernaar vragen. Maar bij het voorbeeld van de emissies weten ze dat natuurlijk niet. Het alternatief is dat je het probeert af te leiden uit historische data, met behulp van statistiek.’
Dieselauto’s
Op die manier berekende Font Vivanco of en hoeveel milieuwinst dieselauto’s hebben opgeleverd. ‘Ik vond dat de omvang van het rebound-effect veel groter is dan verwacht op basis van literatuur. Hoe kon dat?’ De verschillende methoden om het rebound-effect te berekenen bleken zeer uiteenlopende uitkomsten op te leveren. ‘Daarom hebben we een nieuwe definitie ontwikkeld: het environmental rebound effect.’ Bestaande definities zijn vaak redelijk technologisch, vertelt Font Vivanco, en definiëren efficiëntie bijvoorbeeld als de ratio tussen de hoeveelheid gebruikte brandstof en transport. ‘Het environmental rebound effect leunt op concepten uit de industriële ecologie en is veel breder; het neemt bijvoorbeeld ook andere emissies mee.’
Toename in emissie
Behalve van dieselauto’s berekende Font Vivanco ook het rebound-effect van onder meer elektrische auto’s, systemen om auto’s en fietsen te delen en katalysatoren. ‘Sommige innovaties kunnen niet als eco-innovaties worden beschouwd’, concludeert hij. ‘Bij dieselauto’s is er zelfs een toename in emissie in plaats van een afname.’
Consumenten
‘Veel consumenten nemen beslissingen op basis van de informatie die ze hebben en zijn zorgvuldig met het milieu’, aldus Font Vivanco. ‘Onze methode kan leiden tot betere informatievoorziening voor mensen die werkelijk willen bijdragen aan een milieuverbetering.’ Ook beleidsmakers kunnen volgens hem profiteren van de betere berekeningen. ‘Als ze hun beleid baseren op verbeteringen in efficiëntie, moeten ze ook onderkennen dat die altijd leiden tot veranderingen in vraag en consumptie. Deze methode kan helpen ze daarvan bewust te maken.’