Promotie
The input pathways to the circadian clock: from nocturnality to diurnality
- R.A. Schoonderwoerd
- Datum
- dinsdag 16 mei 2023
- Tijd
- Locatie
-
Academiegebouw
Rapenburg 73
2311 GJ Leiden
Promotor(en)
- Prof.dr. J. H. Meijer
- dr. S. H. Michel
- dr. T. De Boer
Samenvatting
De meeste organismen op aarde anticiperen verschillen tussen dag en nacht met een interne biologische klok. Deze interne klok is gelokaliseerd in een klein hersengebied: de suprachiasmatische nucleus (SCN). De SCN genereert ritmes van ongeveer 24 uur (circadiaan) die vervolgens gesynchroniseerd worden aan licht. Zowel bij dagdieren als bij nachtdieren heeft de SCN overdag hoge activiteit en ’s nachts lage activiteit. Om deze reden werd altijd verondersteld dat de circadiane klok gelijk is in beiden, en dat een hypothetische “omkeerschakelaar” achter de SCN zorgt voor de verschillen in actieve periode. Wij trekken het bestaan van een dergelijke omkeerschakelaar in twijfel en suggereren dat verschillen in de invoerpaden naar de SCN kunnen bijdragen aan dag- en nachtactiviteit.
Daarom hebben wij onderzocht hoe verschillende lichtsignalen de SCN bereiken en hoe de invloed van licht op circadiane ritmes verschilt tussen dag-actieve en nacht-actieve soorten. We ontdekten dat kegeltjes, betrokken bij kleurenzicht, bijdragen aan de lichtrespons van de circadiane klok. Verder bleek ook de menselijke SCN gevoelig voor verschillende kleuren licht. Bovendien werd de SCN van dagactieve soorten gedeeltelijk geremd door licht, terwijl de SCN van nacht-actieve soorten voornamelijk gestimuleerd werd. Tot slot bestudeerden we hoe de terugkoppeling van lichaamsbeweging naar de SCN verschilt tussen dag- en nachtdieren. Waar in nachtdieren de SCN geremd werd door lichaamsbeweging, zorgde beweging in dagdieren juist voor activatie.
Dankzij onze bevindingen kunnen we medisch onderzoek omtrent lichtblootstelling en leefstijl beter vertalen van nacht-actieve proefdieren naar dag-actieve mensen, om zo bioritmen en de algemene gezondheid ter bevorderen.
Proefschriften
Ongeveer een week na de promotie zijn proefschriften van Leidse promovendi digitaal beschikbaar via het Leids Repositorium. De proefschriften op deze site zijn vrij toegankelijk. Alleen in sommige gevallen rust er een tijdelijk embargo op een proefschrift en wordt het proefschrift pas later volledig beschikbaar gesteld.
Persvragen (alleen journalisten)
Algemene informatie
Bureau Pedel
pedel@bb.leidenuniv.nl
071 527 7211