Congres/symposium | Workshop
Laatmiddeleeuwse en Vroegmoderne Multimodaliteit: van theorie naar ontsluiting
- Datum
- vrijdag 14 oktober 2022
- Tijd
- Locatie
- KB Nationale Bibliotheek, Den Haag
Georganiseerd door Rita Schlusemann, Esther van Gelder en Alisa van de Haar.
Gefinancierd door de Onderzoekschool Mediëvistiek, de Koninklijke Bibliotheek Den Haag, de Universiteit Leiden en de Freie Universität Berlin.
De ‘visual turn’ in de geesteswetenschappen heeft veel nieuw onderzoek teweeg gebracht, niet alleen op het gebied van tekst-beeld relaties, maar ook meer in het algemeen over de multimodaliteit van tekst. In deze benadering gaat het niet meer om de verhouding tekst en paratekst, maar om de complexe relatie tussen tekstuele, verbale, visuele en layout-elementen die juist in samenhang betekenis genereren. Theoretici hebben tot nu toe vooral aandacht besteed aan contemporaine uitingen van multimodaliteit, zoals in social media, films en graphic novels, soms vanuit de veronderstelling dat het een modern fenomeen is. Veel minder aandacht was er voor het multimodale karakter van de laatmiddeleeuwse en vroegmoderne handschrift- en drukcultuur. Juist die periode kende tal van hybride genres: geïllustreerde romans, embleemboeken, alba amicorum, toneelstukken, liedboeken, pamfletten, almanakken, historische en natuurwetenschappelijke werken, ze wemelen van het inventieve samengaan van tekstuele, verbale, visuele, en typografische elementen die eigenlijk niet los van elkaar begrepen kunnen worden. Vanwege de complexe, vaak symbolische gelaagdheid zijn bestaande interpretatiemethodes moeilijk toepasbaar op dit materiaal.
Ook in catalogiseer- en digitaliseerprojecten in erfgoedbibliotheken wordt vaak nog voorbij gegaan aan de multimodaliteit van het materiaal: bibliotheken beschrijven de werken vooral als tekstdragers, slechts incidenteel worden elementen als illustraties, typografie of inkleuring opgenomen. Ook ‘secundaire’ medewerkers als graveurs worden bijna nooit geregistreerd en zijn dus niet vindbaar. Dit heeft tevens zijn weerslag op digitalisering: alleen tekst wordt automatisch ontsloten (herkend) waardoor ook hier andere belangrijke betekenisvormende elementen niet automatisch vindbaar zijn. Hoe zouden collectiebeheerders onderzoekers van vroegmoderne multimodaliteit kunnen helpen?
In deze interactieve workshop staat de multimodaliteit van laatmiddeleeuwse en vroegmoderne handschriften en drukwerken centraal. Sprekers onderwerpen een werk naar keuze uit de KB-collecties aan een analytisch raamwerk dat speciaal voor dit materiaal is ontwikkeld door Nina Nørgaard, Multimodal stylistics of the novel (2019). In korte presentaties bespreken zij hun bevindingen, waar mogelijk met het materiaal bij de hand, gevolgd door een discussie. In een afsluitende roundtable nodigen we deelnemers en collectiebeheerders uit te reflecteren op de uitkomsten van de workshop, met name het belang dat multimodaliteit heeft voor hun werkzaamheden op het gebied van catalogiseren en digitaliseren.
De sprekers op deze dag zijn:
- Alex Alsemgeest MA (Rijksmuseum)
- Prof. dr. Adrian Armstrong (Queen Mary Univ. of London)
- Anna de Bruyn MA (promovenda, RuG)
- Dr. Lieke van Deinsen (KU Leuven)
- Michel de Gruijter MA (KB)
- Dr. Marika Keblusek (UL)
- Andrea van Leerdam MA (promovenda, UU)
- Dr. Jeroen Salman (UU)
- Dr. Habil. Rita Schlusemann (FU Berlin)
- Dr. Jeroen Vandommele (KB)
- Leon van Wissen MA (UvA)
De workshop is in principe niet toegankelijk voor publiek, maar er zijn wel een aantal plekken beschikbaar voor promovendi en (Research) Masterstudenten om deel te nemen. Zij schrijven na afloop van de workshop een paper 2000 woorden waarin zij het theoretisch raamwerk van Nørgaard toepassen op een laatmiddeleeuws of vroegmodern werk uit de KB of een andere collectie. Hiervoor wordt 1 ECTS toegekend (28 uur in totaal, waarvan 8 voor deelname aan de workshop, en 20 voor het schrijven van een paper).
Aanmelden kan door uiterlijk 15 september een email te sturen naar Alisa van de Haar, a.d.m.van.de.haar@hum.leidenuniv.nl.
Voorlopig programma
10.00-10.30 Welkom + Presentatie van het theoretisch kader
10.30-12.15 Sprekers 1-4 + discussie
12.15-13.30 Lunch
13.30-15.15 Sprekers 5-8 + discussie
15.15-15.45 Koffie/thee
15.45-17.00 Roundtable over nut van het analytisch raamwerk en gevolgen / wensen voor collectie-ontsluiting