Jan Kijne-onderzoeksprijs: De rode vlaggen van het immuunsysteem
‘En hoe ging dat dan als je je onderzoek moest uitleggen aan een tante op een verjaardagsfeestje?’ Ophelie Thijm en Juliette Bleijs kijken elkaar even aan: ‘Ja, dat was soms best even lastig!’. Deze twee Pre’ers hebben het afgelopen jaar voor hun Blok IV-onderzoek het verloop van borstkanker onder de loep genomen. En met succes: vorige week ontvingen ze daarvoor de Jan Kijne-onderzoeksprijs.
Uren in het LUMC
De twee scholieren onderzochten het verband tussen de hoeveelheid van het eiwit CD1d op borstkankercellen en het verloop van borstkanker. Dagenlang hebben ze in het LUMC (Leids Universitair Medisch Centrum) doorgebracht om de weefsels van borstkankerpatiënten te onderzoeken. Na al die uren trokken de twee leerlingen uit 6 vwo compleet nieuwe conclusies, waarvoor ze de onderzoeksprijs kregen.
Vernuftig systeem
Normaal gesproken fungeert CD1d als marker, een soort rode vlag die kan aangeven dat de cel waar het eiwit op zit, vernietigd moet worden. De soldaten van je immuunsysteem, de NKT-afweercellen, reageren daarop door signalen te sturen naar andere afweercellen die de cel dan kapot kunnen maken. Eigenlijk is de samenwerking tussen CD1d en NKT-cellen dus deel van een ontzettend vernuftig systeem dat ongewenste cellen uit je lichaam kan wegwerken.
Ongewenst
Volgens het onderzoek van de Pre’ers blijkt dit afweermachnisme echter niet altijd goed te werken bij de ‘koningin van de ongewenste cellen’, de tumorcel. Na achthonderd weefsels van een oude patiëntengroep te hebben ‘gekleurd’ en ‘gescoord’, kwamen Ophelie en Juliette erachter dat de patiënten met een hoog gehalte aan CD1d op de borstkankercellen niet minder, maar juist méér uitzaaiing van borstkanker bleken te hebben gehad. Blijkbaar faalde het systeem bij tumorcellen, terwijl juist díé cellen nodig vernietigd moesten worden.
Overprikkeld en overspannen
Met de hulp van PhD-studente Danielle Krijgsman en begeleider dr. Peter Kuppen stelden de leerlingen een hypothese op om dit onverwachte verband te verklaren. Vaak vinden er bij tumorcellen mutaties plaats. Zo kan er ook een mutatie optreden op de borstkankercel die leidt tot overexpressie van CD1d. Doordat er niet één, maar een heel leger aan rode vlaggen de aandacht van de NKT-cellen vraagt, raken deze cellen overprikkeld en overspannen. Het gevolg is dat ze hun werk niet meer goed doen en de tumorcel niet opruimen. ‘Het is eigenlijk dubbel pech.’, zegt Juliette. De kankercellen worden én niet opgeruimd én het immuunsysteem wordt verzwakt door de overprikkeling, waardoor het lichaam de andere tumorcellen ook minder goed kan bevechten. Dit kan uiteindelijk leiden tot het ontstaan van uitzaaiingen.
Helemaal klaar mee
Hoewel ze erg tevreden zijn met de manier waarop hun onderzoek heeft uitgepakt, waren er best een aantal obstakels waar Juliette en Ophelie tegenaan liepen. Ophelie noemt de soms oneindige klus van het ‘scoren’, waarbij de weefsels werden ingedeeld op basis van de hoeveelheid CD1d. ‘Op een gegeven moment ben je er echt helemaal klaar mee.’ Juliette vond de wetenschappelijke artikelen waar ze zich doorheen moesten worstelen juist een obstakel, vooral aan het begin.
Medische vervolgopleidingen
Toch hebben deze obstakels de Pre’ers er niet van weerhouden om beiden te kiezen voor een medische vervolgopleiding. Ophelie gaat Geneeskunde doen in Leiden en Juliette heeft gekozen voor Gezondheid en Leven aan de VU. Voor Juliette heeft PRE erg geholpen bij haar studiekeuze. Door de colleges in Blok I kreeg ze een goed beeld van wat voor studies ze in ieder geval níét wilde doen en kon ze steeds meer studies van haar lijstje afstrepen. Door Blok II en Blok IV wist ze steeds zekerder wat ze wilde doen na de zomer. Ophelie begon door Blok IV juist te twijfelen aan haar studiekeuze. PhD-begeleider Danielle inspireerde haar om ook te kijken naar Biomedische Wetenschappen. Na lang te hebben getwijfeld, koos ze toch voor Geneeskunde omdat ze graag contact wilde hebben met patiënten.
Tekst: Zaza Jung
