Wie zit er aan de knoppen van de tijd?
Tijd. Het lijkt ongrijpbaar, maar volgens Dieuwke Ledeboer, Janek van Dijk en Jana Villaluz die de PRE-Class Filosofie volgden, is het niet onmogelijk om er over na te denken. In hun eindpresentatie bespreken ze dit lastige concept. Vele filosofen gingen hen al voor.
Aristoteles dacht dat tijd asymmetrisch was; dat er verschillende ‘soorten’ tijd bestaan. De tijd van het verleden is een ander type ‘tijd’ dan de toekomst. Volgens deze antieke filosoof annex natuurwetenschapper was het verleden namelijk onveranderlijk, terwijl de toekomst nog compleet open en vol mogelijkheden was. Isaac Newton, bekend van de vallende appel, brak met dit idee. Volgens Newton stond ook de toekomst vast, op dezelfde manier als het verleden.
Deze video kan niet worden getoond omdat u geen cookies heeft geaccepteerd.
Verlaat onze website om deze video te bekijken.De gereedschapskist
De PRE-Classers vertellen dat je ook op een andere manier kunt nadenken over tijd op basis van de volgende vraag: ‘Wie zit er aan de knoppen van de tijd?’ Twee bekende knappe koppen hebben zich het hoofd gebroken over deze vraag. Immanuel Kant schreef dat tijd onlosmakelijk verbonden is aan de mens en niet buiten ons kan bestaan. Volgens Kant filteren onze hersenen de informatie die we binnenkrijgen aan de hand van een aantal zogenaamde ‘verstandscategorieën’, zoals oorzaak-gevolg (causaliteit) en tijd. Je kunt deze verstandscategorieën zien als een gereedschapskist en tijd als een stuk gereedschap. Kant schreef dat tijd alléén in onze hoofden bestaat en niet onafhankelijk van de mens is.
Tijd als aquarium
De andere knappe kop, Albert Einstein, was het hier grondig mee oneens. Hij dacht wel degelijk dat tijd buiten de mens bestond. Hij zag tijd zelfs als de vierde dimensie. Volgens de PRE-Classers kun je Einsteins visie beter begrijpen aan de hand van een anekdote. In deze anekdote is universum een aquarium. Het water in het aquarium representeert zowel tijd als ruimte. De vissen, de mens in deze anekdote, zwemmen door de tijd en ruimte die altijd rondom hen aanwezig is.
Trek alles in twijfel
Of het nu gaat om de vraag of tijd asymmetrisch is of de vraag of tijd onafhankelijk van de mens bestaat, er bestaat binnen de filosofie geen consensus over de aard van de tijd. De PRE-Classers hebben geleerd dat dat niet uitmaakt. Het gaat bij filosofie namelijk niet om het vinden van een absoluut antwoord. De vraag is belangrijker. Filosofie is de kunst van alles in twijfel trekken. Zelfs tijd is niet heilig voor filosofen.
Tekst: Zaza Jung
Fotografie: André van Haasteren
Mail de redactie