Gezond voedsel, gezonde wereld
Wat is gezond en verantwoord eten? Die vraag krijgt een nieuwe urgentie nu in veel landen ondervoeding wordt ingehaald door welvaartsziekten zoals obesitas, en we ook steeds meer oog krijgen voor de milieu-impact van onze eetgewoonten. Tijd dus om voedingsrichtlijnen nog eens grondig tegen het licht te houden.
Risico’s ongelijk verdeeld
In landen als India, Mexico, Nigeria en Guatemala stijgt de welvaart. Een groeiende middenklasse kan zich meer veroorloven. Zij roept nu dezelfde gezondheidsrisico’s over zich af als mensen in de westerse wereld: consumptie van gemaksvoedsel kan leiden tot obesitas, hart- en vaatziekten, kanker en diabetes. Tegelijkertijd zijn er in deze landen ook nog arme groepen die ondervoed zijn of via het eten infectieziekten oplopen zoals dysenterie, tyfus of hepatitis. Gezondheidsrisico’s verschuiven, maar ze blijven ongelijk verdeeld, zowel over de wereld als binnen een samenleving. Dat laatste geldt ook voor rijke landen, waar voedingsproblematiek vaker voorkomt bij achterstandsgroepen.
Is suiker belasten effectief?
Universitair docent Jessica Kiefte onderzoekt hoe op verschillende plekken in de wereld eetgewoonten en gezondheid met elkaar samenhangen. Ze doet dat onder andere door bevolkingsonderzoeken – waarin de levensstijl van mensen over decennia wordt gevolgd – te combineren met medische gegevens van diezelfde groep. Ze kijkt ook welke maatregelen helpen om mensen gezonder te laten eten. Al ingevoerde maatregelen zoals het toevoegen van jodium aan zout en brood en het toevoegen van vitamine D aan zuivel en margarines hebben hun effectiviteit al bewezen. Maar sommige, nieuw voorgestelde maatregelen zijn omstreden, zoals een sugar tax, of het verrijken van brood met foliumzuur. Om de discussies hierover een feitelijke basis te geven, zoekt Kiefte zekerheid over welke maatregelen wel of niet bijdragen aan de gezondheid.
Voedingsrichtlijnen actualiseren
Voedingsrichtlijnen zijn voedingsadviezen gebaseerd op wetenschappelijke inzichten, voor het gemak weergegeven als ‘schijf van vijf’ (Nederland), een voedselpiramide (België, Italië) of kleurige poster met ‘goed’ en ‘fout’ voedsel (Zweden). Dit soort richtlijnen kunnen een effectieve manier zijn om gezonde voeding te stimuleren. Maar kloppen ze nog wel? Dat is voor Kiefte een vraag. ‘Guatemala bijvoorbeeld legt in zijn voedingsrichtlijn nog steeds veel nadruk op het eten van dierlijke producten zoals vlees, vis en eieren. Maar dit stamt uit de tijd dat ondervoeding op de loer lag. Inmiddels is óvervoeding een groter risico. Wij onderzoeken dat en stellen zo nodig een aanpassing van het advies voor. Ons ideaal is juist kwetsbare groepen te bereiken, voor wie gezond eten bijna een luxe is.’
Milieubewust eten
Nieuw is dat voedingsvoorschriften tegenwoordig niet meer alléén over gezondheid gaan. ‘Je kunt mensen wel adviseren om veel vis te eten’, zegt Kiefte. ‘Maar als alle zeeën dreigen te worden leeggevist is dat toch geen goed idee. Ook een biefstukje eten heeft nadelen, want de veehouderij vormt een fikse belasting voor het milieu.’ Kiefte werkt dan ook steeds vaker samen met milieu-onderzoekers van de Universiteit Leiden, zoals Paul Behrens, universitair docent Energy and Environmental Change, om voedingsadviezen niet alleen te beoordelen op hun gezondheid voor de mens, maar ook op hun impact. ‘Een voedingsrichtlijn die niet goed is voor onze omgeving, is uiteindelijk ook niet goed voor onze gezondheid.’
